Cơ chế giá khuyến khích đã giúp Việt Nam đạt được 1.000 MW cho ĐMTMN chỉ trong vòng 2 năm qua, đồng thời đã tạo điều kiện cho hàng nghìn nhà đầu tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia thị trường từ nghiên cứu, sản xuất, phân phối, lắp đặt, dịch vụ, đến tài chính, bảo hiểm... góp phần làm cho thị trường điện mặt trời tại Việt Nam sôi động. Ngân hàng thế giới đưa ra tiềm năng kỹ thuật của ĐMTMN ở Việt Nam vào khoảng 13 - 15.000MW.
Ông Trần Viết Nguyên, Phó trưởng Ban Kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chia sẻ, thời gian qua ĐMTMN đã tạo ra nhiều lượng điện năng phát lên lưới. EVN đã mua lại theo quy định, giúp hỗ trợ phần nào, đảm bảo cung - cầu năng lượng.
Theo thống kê của EVN, đến ngày 23/8, toàn quốc có tổng 45.299 hệ thống ĐMTMN đã đi vào vận hành, công suất 1.029 MWp với sản lượng đạt khoảng 500.692 MWh.
Để tiếp tục thúc đẩy phát triển ĐMTMN, các tổng công ty điện lực đã công khai các quy trình, thủ tục, khả năng giải toả công suất của từng trạm biến áp... và tạo điều kiện tối đa cho chủ đầu tư ĐMTMN trong quá trình ký thoả thuận đấu nối, ký hợp đồng mua bán điện.
Theo đại diện EVN, thực tế phát triển ĐMTMN gặp phải những khó khăn, vướng mắc như: công tác tuyên truyền, quảng bá về phát triển ĐMTMN còn hạn chế; khách hàng còn e ngại trong đầu tư do thiếu thông tin về chất lượng sản phẩm, đơn vị thi công, lắp đặt, vận hành, bảo hành thiết bị; chi phí thiết bị và lắp đặt ĐMTMN vẫn còn cao, chưa khuyến khích khách hàng hộ gia đình đầu tư, lắp đặt; chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các thiết bị, hệ thống ĐMTMN; chưa có quy định về việc xin giấy phép xây dựng, về tải trọng kết cấu mái khi lắp đặt ĐMTMN; nhà đầu tư phát triển dự án tập trung tại một khu vực, dẫn tới khả năng đấu nối và giải tỏa công suất hệ thống bị hạn chế…
Do vậy, EVN kiến nghị chính phủ cần khuyến khích các cơ quan, đơn vị, tổ chức trực thuộc các Bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố lắp đặt ĐMTMN; có cơ chế hỗ trợ các hộ gia đình một phần kinh phí đầu tư ban đầu nhằm khuyến khích các hộ gia đình lắp đặt ĐMTMN. Đồng thời, Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ sớm ban hành tiêu chuẩn ĐMTMN… Bộ Công Thương sớm ban hành chính sách khuyến khích phát triển ĐMTMN hộ gia đình, khu công nghiệp, trung tâm thương mại, cơ sở hành chính sự nghiệp... giai đoạn sau 31/12/2020.
EVN đã liên tiếp có các văn bản kiến nghị tới Bộ Công Thương, để được tháo gỡ, hướng dẫn giải quyết những vướng mắc trong phát triển ĐMTMN
Ông Trần Viết Nguyên kiến nghị: "Sau cơ chế giá hỗ trợ (gọi là giá FIT2 theo Quyết định 13/BCT thì sang năm 2021 chúng ta sẽ có cơ chế, chính sách mới. Chúng tôi cũng kiến nghị Bộ Công Thương sớm nghiên cứu để ban hành cơ chế chính sách để gối đầu tiếp việc phát triển ĐMTMN ở tại Việt Nam. Và với mục tiêu, kỳ vọng đến năm 2035 có thể đạt được khoảng 30.000MW công suất điện mặt trời mái nhà thì cơ chế, chính sách rất quan trọng".
Ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh đánh giá, định hướng hỗ trợ phát triển ĐMTMN đã được nêu rõ trong chiến lược phát triển năng lượng tái tạo với mục tiêu tạo nguồn phân tán để giảm phụ tải tại chỗ, tránh gây áp lực phải xây dựng các tuyến truyền tải mới.
Về cơ chế chính sách, Chính phủ đã ban hành cơ chế giá FIT theo Quyết định 11/2017/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam. Theo đó, các dự án ĐMTMN được hưởng mức giá 2.086 đồng/kWh (tương đương 9,35 Uscents/kWh). Sau khi Quyết định 11/2017/QĐ-TTg hết hiệu lực vào cuối tháng 6/2019, dù Chính phủ chưa ban hành quyết định thay thế nhưng Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định 2023/QĐ-BCT vào tháng 7/2019 phê duyệt Chương trình thúc đẩy ĐMTMN tại Việt Nam giai đoạn 2019-2025.
Tiếp theo, với việc ban hành Quyết định 13/2020/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam, ĐMTMN được hưởng mức giá FIT cao nhất trong 3 loại hình đầu tư điện mặt trời là 1.943 đồng/kWh (tương đương 8,38 Uscents/kWh). Chắc chắn đầu tư ĐMTMN sẽ bùng nổ trong giai đoạn tới cuối năm 2020.
Để phát triển có hiệu quả ĐMTMN tại Việt Nam trong thời gian tới, ông Sơn nhấn mạnh là vẫn tiếp tục duy trì cơ chế giá FIT với những quy định chặt chẽ hơn về quy mô công suất. Cụ thể, các hệ thống điện mặt trời mới lên đến 100 kWp nhận được FIT cố định; các hệ thống điện mặt trời mới từ 100 đến 750 kWp phải bán năng lượng của chúng bằng cách tiếp thị trực tiếp cho bên mua; hệ thống điện mặt trời mới trên 750 kWp được yêu cầu tham gia vào các cuộc đấu thầu và không được sử dụng để tự sản xuất nội bộ…