Theo Bộ Công Thương, hệ thống lưới điện Việt Nam đang chịu nhiều áp lực về nguồn cung đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước: nguồn cung năng lượng sơ cấp trong nước dần cạn kiệt; phân bố nguồn điện và phụ tải không đồng đều, gây áp lực truyền tải lớn trên hệ thống đường dây 500 kV Bắc - Nam; tác động về biến đổi khí hậu dẫn đến khô hạn, hồ thuỷ điện thiếu nước để sản xuất; một số dự án điện theo Quy hoạch điện VII điều chỉnh bị chậm tiến độ so với yêu cầu đặt ra…
Từ thực tế này, việc phát triển nguồn NLTT sẽ góp phần khai thác triệt để nguồn tài nguyên thiên nhiên tái tạo; tận dụng được không gian mái nhà của hộ dân, cơ quan, công sở, khu - cụm công nghiệp; giảm bớt áp lực nguồn cung, đầu tư hạ tầng cho hệ thống điện quốc gia; gia tăng lợi ích kinh tế cho địa phương và tạo việc làm cho người lao động; giúp hình thành ngành công nghiệp năng lượng cho đất nước; mang lại lợi ích kinh tế cho chủ đầu tư nhờ nguồn điện bán lại...
Hội thảo “Phát triển bền vững nguồn năng lượng tái tạo nối lưới và điện mặt trời trên mái nhà”
Bên cạnh đó, việc phát triển nguồn NLTT cũng góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó, tỷ lệ các nguồn NLTT trong tổng cung năng lượng sơ cấp đạt khoảng 15 - 20% vào năm 2030 và nâng lên 25 - 30% vào năm 2045.
Thời gian qua, Chính phủ đã đưa ra nhiều cơ chế chính sách nhằm khuyến khích phát triển NLTT như Quyết định 11/2017/QĐ-TTg; Quyết định 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời; Quyết định số 37/39 về cơ chế phát triển điện gió. Qua đó đã thu hút được nhiều nhà đầu tư tư nhân tham gia phát triển nguồn điện NLTT.
Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng, chỉ tính từ khi có Quyết định 11 đến nay, đã thu hút được 4.500 MW nối lưới, khuyến khích người dân lắp đặt được khoảng 500 MW điện mặt trời mái nhà và trên 400 MW điện gió đang vận hành. Đồng thời hiện cũng đã có khoảng gần 3.000 MW điện mặt trời, 2.000 MW điện gió đang thi công, dự kiến đưa vào vận hành cuối năm nay và năm 2021.
Các dự án đi vào vận hành không chỉ đóng góp sản lượng điện trên 3 tỷ kWh/tháng, giảm áp lực cho hệ thống điện quốc gia mà còn giúp hình thành thị trường điện NLTT tại Việt Nam, mang lại lợi ích cho nhà đầu tư, doanh nghiệp, người dân, góp phần phát triển kinh tế xã hội địa phương.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của NLTT thời gian qua cũng còn gặp một số hạn chế nhất định như hạ tầng lưới điện truyền tải đã không theo kịp tiến độ của các dự án NLTT, dẫn đến các dự án điện gió, điện mặt trời quy mô nối lưới ở một số địa phương như Ninh Thuận, Bình Thuận đã không giải toả hết 100% công suất ở một số thời điểm nhất định.
Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng thăm quan gian hàng trưng bày sản phẩm, thiết bị điện mặt trời tại hội thảo
Đối với điện mặt trời mái nhà, dù rất tiềm năng và dễ làm nhưng cũng chưa đạt được như kỳ vọng vì chi phí đầu tư ban đầu còn khá cao, chưa có sự tham gia hỗ trợ mạnh mẽ từ các tổ chức tài chính; thị trường sản phẩm, dịch vụ điện mặt trời khá đa dạng nhưng chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể gây khó khăn cho người dân, doanh nghiệp muốn đầu tư.
Để đạt được những mục tiêu trong chiến lược phát triển NLTT của Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; đồng thời tháo gỡ khó khăn, điểm nghẽn nhằm thúc đẩy nhanh ngành NLTT, Bộ Công Thương đã đang tích cực nghiên cứu, hoàn thiện khung khổ pháp lý, trong đó có cơ chế xã hội hoá đầu tư lưới điện truyền tải; cơ chế đấu thầu các dự án NLTT nối lưới và các cơ chế khác theo hướng công bằng, minh bạch, tạo mọi điều kiện cho các thành phần kinh tế tham gia phát triển.
Tại hội thảo, các đại biểu tham dự nêu nhiều ý kiến liên quan đến các cơ chế mới sẽ được triển khai trong thời gian tới như: cơ chế đấu thầu các dự án điện NLTT nối lưới; cơ chế xã hội hoá đầu tư lưới điện truyền tải; các vấn đề liên quan đến quản lý, tiêu chuẩn kỹ thuật lắp đặt, an toàn của sản phẩm, dịch vụ điện mặt trời mái nhà; cơ chế đồng hành, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, người dân cùng tham gia phát triển bền vững nguồn NLTT tại Việt Nam… Đây đều là những vấn đề quan trọng, cấp thiết mà Bộ Công Thương đang lấy ý kiến nhằm hoàn thiện khung pháp lý, báo cáo Chính phủ xem xét quyết định trong thời gian tới.