Tổng cục Môi trường vừa có báo cáo về chất lượng không khí tại Hà Nội và TPHCM trong tháng 9/2019, số liệu dựa trên 13 trạm quan trắc tự động, liên tục trên địa bàn TP Hà Nội (1 trạm của TCMT, 11 trạm của TP Hà Nội và 1 trạm của sứ quán Mỹ) đo được trong khoảng thời gian từ 12/9-29/9. Theo đó, nồng độ bụi PM2.5 có xu hướng gia tăng trong thời gian từ 12-17/9, sau đó giảm từ 18-22/9 và tăng cao trở lại, duy trì liên tiếp trong các ngày từ 23-29/9.
Đặc biệt, từ 25-29/9, toàn bộ các trạm đều có giá trị PM2.5 vượt quy chuẩn Việt Nam. Nhiều trạm AQI ngày đã tăng cao gần tới mức xấu, đặc biệt trong ngày 29/9 còn ghi nhận giá trị AQI ngày của trạm đại sứ quán Mỹ vượt mức xấu (AQI hơn 200).
Hà Nội mịt mù trong sáng sớm
Ô nhiễm tập trung vào đêm và sáng sớm. Chỉ số AQI giờ khoảng thời gian này ở mức kém (AQI lớn hơn 100- nhóm nhạy cảm nên hạn chế ra ngoài). Thậm chí có những giờ lên tới mức xấu (AQI lớn hơn 200, rất có hại cho sức khỏe mọi người). Đặc biệt, trong sáng liên tiếp các ngày từ 25-30/9, ghi nhận một số trạm AQI giờ đã vượt ngưỡng 200. Tuy nhiên AQI giờ ở mức xấu chỉ xảy ra ở một số vị trí và thời điểm là các trạm Hoàn Kiếm, Thành Công, Phạm Văn Đồng, Hàng Đậu, Minh Khai, Sứ quán Mỹ và 556 Nguyễn Văn Cừ. Thời gian ô nhiễm cao điểm nhất từ 0h-6h. Trong đó từ 27-30/9 là những ngày có nhiều trạm, nhiều giờ, AQI ở mức xấu nhất trong 2 tuần.
Xu hướng biến động của PM10 và PM2.5 tại các thành phố phía Bắc Việt Nam, trong đó có Hà Nội phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện thời tiết khí hậu. Nhận định sơ bộ nguyên nhân PM2.5 tăng cao do đây là thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi, khối không khí lạnh từ phía Bắc khuếch tán xuống phía Nam tạo nên dãy hội tụ nhiệt đới kết hợp với không khí lạnh gây hiện tượng nghịch nhiệt làm gia tăng nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí. Đặc biệt vào thời gian sáng sớm, là khoảng thời gian gió lặng nên khả năng phát tán các chất ô nhiễm thấp. Khi có ánh sáng mặt trời đốt nóng lớp không khí gần mặt đất, không còn hiện tượng nghịch nhiệt, bụi PM2.5 được phát tán, chất lượng không khí được cải thiện hơn. Bên cạnh đó, những ngày này, hoạt động đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch ở khu vực ngoại thành cũng góp phần làm gia tăng nồng độ bụi PM2.5 trong không khí.
Theo dõi về lượng mưa trong tháng 9 các năm từ 2013-2019 cho thấy, năm 2019 có lượng mưa thấp nhất, liên tiếp trong nhiều ngày (từ 21-30/9), toàn bộ khu vực Hà Nội không có mưa. Đây cũng có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nồng độ bụi trong không khí của Hà Nội cao đột biến trong thời gian này.
Tỷ lệ các mức AQI giờ tại các trạm các ngày từ 12-29/9/2019. (Nguồn: Tổng cục Môi trường)
Tại TPHCM, tháng 9 cũng là thời điểm giao mùa (cuối mùa mưa, đầu mùa khô), điều kiện thời tiết bất lợi dẫn đến hiện tượng nghịch nhiệt làm giảm khả năng hòa trộn và phát tán các chất ô nhiễm trong không khí, cũng như làm xuất hiện tượng sương mù quang hóa. Chất lượng không khí cũng có những diễn biến theo chiều hướng xấu. Theo báo cáo của Sở TN&MT TPHCM, hiện tượng sương mù quang hóa xảy ra trên địa bàn thành phố mang tính chu kỳ vào khoảng 6 - 7 ngày trong khoảng tháng 9, tháng 10 hàng năm. Năm nay, hiện tượng này đã xảy ra trong thời gian từ ngày 18-22/9. Tổng hợp kết quả quan trắc của Sở TN&MT TPHCM và trạm quan trắc tự động của Lãnh sự quán Mỹ tại TPHCM cho thấy, từ ngày 01-23/9 có sự gia tăng mạnh mẽ nồng độ bụi PM2.5 trong không khí, tuy nhiên nồng độ bụi PM2.5 phần lớn vẫn nằm trong giới hạn cho phép của QCVN 05:2013/BTNMT.
Theo lãnh đạo Tổng cục Môi trường, trong khoảng thời gian này và những ngày tiếp theo, với đặc điểm thời tiết giao mùa, ban ngày nắng khá mạnh, hanh khô, ban đêm nhiệt độ không khí mặt đất khá thấp, hiện tượng nghịch nhiệt vẫn có thể tiếp diễn, nồng độ bụi PM2.5 có thể vẫn tiếp tục duy trì ở mức cao tại một số thời điểm trong ngày, đặc biệt là vào buổi đêm và sáng sớm. Do đó, người dân và đặc biệt là trẻ em, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh hô hấp nên hạn chế ra bên ngoài, tham gia giao thông và các hoạt động ngoài trời, nếu có nhu cầu ra ngoài cần trang bị khẩu trang, đeo kính che mắt.