Theo ông Trần Thanh Bình, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, việc khởi động lộ trình các khu công nghiệp phát thải ròng bằng 0 (Net Zero Industrial Parks - NZIPs) không chỉ là giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu mà còn là công cụ nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trước khi triển khai diện rộng, TPHCM từng bước thử nghiệm với mô hình khu công nghiệp sinh thái tại khu công nghiệp Hiệp Phước (huyện Nhà Bè) với sự hỗ trợ từ Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO).
Trong hơn 2 năm, hơn 30 doanh nghiệp đã tham gia dự án sản xuất sạch hơn và đánh giá hiệu quả sử dụng tài nguyên. Kết quả ấn tượng là gần 300 giải pháp kỹ thuật được đề xuất, giảm hơn 23.000 tấn CO₂/năm và tiết kiệm khoảng 66 tỷ đồng chi phí sản xuất nhờ tiết kiệm năng lượng, nước và nguyên vật liệu.
Mô hình này cũng khởi động xu hướng cộng sinh công nghiệp, khi chất thải của một doanh nghiệp có thể trở thành nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp khác, mở ra tiềm năng phát triển kinh tế tuần hoàn ngay trong nội bộ khu công nghiệp.
TPHCM lên lộ trình chuyển đổi xanh các khu công nghiệp hướng tới mục tiêu Net Zero. (Ảnh minh họa)
Trong khi đó, tại khu công nghệ cao TPHCM, một chiến lược “chuyển đổi kép” đang được triển khai: kết hợp chuyển đổi xanh với chuyển đổi số. Với định hướng trở thành trung tâm khoa học – công nghệ của vùng Đông Nam Bộ, khu công nghệ cao TPHCM là nơi lý tưởng để thí điểm các giải pháp xanh nhờ hạ tầng hiện đại, lực lượng doanh nghiệp FDI mạnh và tư duy phát triển tiên tiến.
Trao đổi tại hội thảo, bà Anna Skarbek, Giám đốc điều hành Climateworks Centre (Đại học Monash, Australia) chia sẻ, việc chuyển đổi các khu công nghiệp hiện hữu sang mô hình phát thải ròng bằng 0 là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp Việt Nam duy trì năng lực cạnh tranh tại các thị trường khó tính như châu Âu, Hoa Kỳ, nơi các tiêu chuẩn sản xuất xanh đang trở thành bắt buộc.
Tuy vậy, hành trình này đang vấp phải những rào cản không nhỏ: từ khung pháp lý chưa hoàn thiện, thiếu cơ chế cộng sinh công nghiệp đến khó khăn trong huy động vốn đầu tư và thiếu hụt nhân lực kỹ thuật.
Bà Anna Skarbek đánh giá cao tiềm năng chuyển đổi công nghiệp xanh của TPHCM và khẳng định thành phố đã có nền tảng vững chắc về kiến thức môi trường, phát thải và năng lượng.
Tuy nhiên, theo bà Anna Skarbek, để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0, cần kết nối các yếu tố hiện có thành một gói giải pháp tích hợp gồm chính sách, tài chính, công nghệ và nguồn nhân lực. Bà nhấn mạnh vai trò của các nhóm thiết kế công nghiệp trong việc thử nghiệm – học hỏi – nhân rộng giải pháp và kêu gọi mở rộng tiếng nói từ nhiều lĩnh vực trong quá trình hoạch định chính sách.