Quốc hội đã nghe Báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến nhân dân, ý kiến thảo luận tại tổ và hội trường (lần thứ nhất) của các vị đại biểu Quốc hội và chỉnh lý dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Trình bày tóm tắt báo cáo giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự thảo Nghị quyết đã được công bố rộng rãi để lấy ý kiến nhân dân, các ngành, các cấp từ ngày 6/5/2025.
Với sự tham gia tích cực của các tầng lớp nhân dân, theo Báo cáo số 472/BC-CP của Chính phủ, sau 1 tháng tổ chức lấy ý kiến, đã có 280.226.909 lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả các nội dung, điều khoản trong dự thảo Nghị quyết. Chính phủ đã tập hợp, tổng hợp đầy đủ, kịp thời, khách quan, trung thực ý kiến của nhân dân để phục vụ việc tiếp thu, chỉnh lý.
Kết quả, tuyệt đại đa số các ý kiến (99,75%) đều tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; tán thành phạm vi sửa đổi, bổ sung và nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 như đã nêu trong Tờ trình của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Quang cảnh phiên họp
Bên cạnh đó, cũng có ý kiến đề nghị rà soát, sửa đổi thêm một số điều khoản khác của Hiến pháp; đề nghị tiếp tục chỉnh lý về kỹ thuật lập hiến trong một số điều khoản cụ thể để bảo đảm tính ổn định, lâu dài của Hiến pháp.
Về tổ chức đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương (các điều 110, 111, 112, 114 và 115 của Hiến pháp năm 2013): đa số các ý kiến đều tán thành với nội dung sửa đổi, bổ sung các điều tại chương IX của Hiến pháp năm 2013 để thực hiện chủ trương về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Về đơn vị hành chính (khoản 1 và khoản 3 điều 110): dự thảo Nghị quyết đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định; giữ lại quy định về việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương như quy định hiện hành.
Về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt (khoản 2 điều 110): Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, việc dự thảo Nghị quyết kết cấu quy định về đơn vị hành chính kinh tế - đặc biệt thành 1 khoản riêng tại điều 110 là để thể hiện tính chất đặc biệt, không giống các đơn vị hành chính thông thường của đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt. Bởi đây có thể không phải là một loại đơn vị lãnh thổ có tính đồng nhất mà đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt này cũng có thể khác với đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt khác về quy mô, tính chất, cấp quản lý, chế độ, chính sách được áp dụng để phù hợp với các đặc điểm, mục tiêu và các ưu tiên, định hướng phát triển của từng nơi. Do đó, Hiến pháp không nên quy định nội dung này theo hướng đóng khung vào những tiêu chí, tiêu chuẩn cụ thể khi chưa có đủ cơ sở khoa học và thực tiễn.
Để làm rõ hơn về tính chất đặc biệt, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, hiệu quả cho việc quy định mô hình tổ chức chính quyền địa phương đặc thù ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, Ủy ban đề nghị bổ sung 1 khoản (khoản 3) vào điều 111 với nội dung: “Chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó”.
Về tổ chức chính quyền địa phương (các điều 111, 112, 114): để có cơ sở hiến định cho việc tiếp tục nghiên cứu, đa dạng hóa mô hình tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, Ủy ban đề nghị giữ lại quy định về “chính quyền địa phương” và “cấp chính quyền địa phương” như đang được quy định tại điều 111 của Hiến pháp hiện hành.
Bên cạnh đó, sẽ không sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến “cấp chính quyền địa phương” tại điều 112 và điều 114 của Hiến pháp. Đối với điều 111, do có nội dung liên quan đến việc tiếp thu, chỉnh lý quy định về tổ chức chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt như đã báo cáo ở trên, Ủy ban đề nghị tiếp thu sửa đổi, bổ sung khoản 2 và bổ sung khoản 3 điều 111 như thể hiện trong dự thảo Nghị quyết.
Để tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ, các Bộ, ngành ở Trung ương và địa phương có thêm thời gian, kịp thời triển khai thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tạo cơ sở pháp lý hiến định cho việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, sớm đưa tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025, Ủy ban đề nghị xác định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là từ ngày được Quốc hội thông qua (dự kiến là ngày 16/6/2025); đề nghị Chủ tịch nước thực hiện việc công bố Nghị quyết này ngay trong ngày được Quốc hội thông qua để kịp thời thông tin rộng rãi về nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp đến đông đảo cử tri và nhân dân cả nước.
Đồng thời, để bảo đảm đủ thời gian cho công tác chuyển giao nhiệm vụ, quyền hạn, đồng bộ với lộ trình sắp xếp đơn vị hành chính nói chung, đề nghị chỉnh lý quy định tại khoản 2 điều 2 của dự thảo Nghị quyết theo hướng khẳng định các đơn vị hành chính cấp huyện trong cả nước kết thúc hoạt động từ ngày 1/7/2025.