Sự kiện nhằm nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp chia sẻ kinh nghiệm, kết nối nguồn lực với các dự án lớn; tiếp cận thông tin về những dự án đầu tư công của TPHCM, nhất là dự án đường sắt đô thị.
Thông tin tại hội thảo, ông Nguyễn Vĩnh Toàn, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM cho biết, mạng lưới đường sắt quốc gia khu vực đầu mối thành phố đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt gồm 8 tuyến đường sắt quốc gia với tổng chiều dài 585km và 5 ga đầu mối trên tuyến. Trong khi đó, quy hoạch mạng lưới đường sắt đô thị TPHCM sau sáp nhập có tổng cộng 27 tuyến với chiều dài khoảng 1.012km.
Để đảm bảo thực hiện các dự án, TPHCM vận dụng Nghị quyết số 188/2025/QH15 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù cho phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị. Từ đó, thời gian thực hiện dự án tuyến metro số 1 giảm từ 3 đến 6 tháng; chỉ định thầu tư vấn tuyến metro số 2 giảm khoảng 12 tháng so với phương án đấu thầu quốc tế trước đây. Đặc biệt, dự án bỏ qua bước lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư, giảm từ 3 - 5 năm và được lập ngay bước báo cáo nghiên cứu khả thi.
Với các cơ chế đặc thù này, TPHCM phấn đấu khởi công tuyến metro số 2 vào cuối năm 2025. Đối với các tuyến còn lại, thành phố phấn đấu khởi công đồng loạt 9 tuyến từ cuối năm 2027, hoàn thành 355km vào năm 2035.
TPHCM đặt mục tiêu đến năm 2035, đường sắt đô thị góp phần đảm nhận từ 30 - 40% nhu cầu đi lại của người dân. Sau năm 2045, tỷ lệ này sẽ là 40 - 50%, góp phần hình thành hệ thống hạ tầng giao thông đô thị hiện đại với “xương sống” là mạng lưới đường sắt đô thị, góp phần giảm ùn tắc giao thông, phát triển đô thị xanh, bền vững, hiện đại.
Quang cảnh hội thảo
Theo các chuyên gia, việc thiết lập mạng lưới metro cho siêu đô thị như thành phố Hà Nội và TPHCM đòi hỏi vốn đầu tư đặc biệt lớn về tài chính, khoa học công nghệ, cũng như xác định giải pháp tối ưu về thiết kế, quản lý dự án, tổ chức vận hành. Cùng với đó, việc cung ứng nhân lực cho lĩnh vực mới này cần sẵn sàng ngay từ bây giờ.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Minh Khoa, giảng viên Khoa kỹ thuật giao thông (trường Đại học Bách khoa – Đại học Quốc gia TPHCM), giai đoạn năm 2025 - 2030, ngành đường sắt cần đào tạo ít nhất 35.000 nhân lực chất lượng cao, trong đó bao gồm khoảng 14.000 người trình độ đại học và 1.000 người trình độ sau đại học. Ngoài ra, cần đào tạo nghiệp vụ cho 12.000 người đáp ứng yêu cầu vận hành, khai thác, bảo trì các tuyến đường sắt.
Ông Nguyễn Minh Khoa cho biết, hiện trường Đại học Bách khoa đào tạo hơn 1.000 sinh viên, định hướng phát triển chuyên ngành kỹ thuật đường sắt dựa trên nền tảng sẵn có về cơ khí và điện, cung cấp nền tảng vững chắc để người học phát triển nghề nghiệp hiệu quả trong 3 - 5 năm sau tốt nghiệp.
Bàn về giải pháp kỹ thuật, ông Trần Thành Trọng, Phó Chủ tịch Hội doanh nghiệp cơ khí - điện TPHCM (HAMEE) khẳng định, các doanh nghiệp cơ khí, điện – điện tử của Việt Nam hoàn toàn có đủ năng lực để đảm nhiệm việc lắp đặt hệ thống phụ trợ cho đường sắt đô thị như toàn bộ hệ thống cấp nguồn điện, hệ thống máy phát điện dự phòng, hệ thống thông gió, hệ thống điều khiển tự động ngoại vi, hệ thống phòng cháy, chữa cháy và thang máy... Điều này sẽ giảm chi phí đầu tư, chi phí vận hành, bảo trì, tạo tiền đề để công nghiệp đường sắt hiện đại Việt Nam phát triển.
Tuy nhiên, với các thiết bị phức tạp như toa xe, ray đường sắt... cần có sự phối hợp và đầu tư ngay từ bây giờ.
Theo Hội doanh nghiệp cơ khí - điện TPHCM, để tận dụng cơ hội từ các dự án đường sắt đô thị trong nước, các doanh nghiệp cần đầu tư chiều sâu vào công nghệ, chuẩn hóa quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng nhân lực và đẩy mạnh liên kết giữa các nhà cung ứng trong nước với nhà thầu quốc tế. Đồng thời, cần sự tham gia dẫn dắt của các doanh nghiệp lớn để xây dựng chuỗi cung ứng nội địa có năng lực cạnh tranh.
Đại diện Hội doanh nghiệp cơ khí - điện TPHCM cũng đề nghị các cơ quan chức năng, đặc biệt là Ban quản lý đường sắt đô thị TPHCM ưu tiên sử dụng sản phẩm, dịch vụ do doanh nghiệp trong nước sản xuất nhằm giảm chi phí đầu tư, vận hành, bảo trì và tăng tính tự chủ cho ngành đường sắt quốc gia.
Đối với những hạng mục bắt buộc sử dụng thiết bị nhập khẩu, kiến nghị cần có quy định ràng buộc lộ trình chuyển giao công nghệ, vận hành và bảo trì cho doanh nghiệp trong nước.
Ông Trần Thành Trọng cho biết, Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 và Nghị định 24/2024/NĐ-CP hiện hành cũng đã quy định ưu đãi cho sản phẩm sản xuất trong nước theo tỷ lệ nội địa hóa. Bên cạnh đó, điểm c, khoản 3, điều 7 của Nghị quyết 188/2025/QH15 của Quốc hội về cơ chế đặc thù phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TPHCM cũng yêu cầu: “Tổng thầu, nhà thầu phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp”.