Ngày 17/6, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp với Viện Kinh tế và phát triển tổ chức hội thảo “Chính sách phát triển thị trường tín chỉ carbon - Những vấn đề đặt ra và kiến nghị”.
Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Hoàng Văn Phụ, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và phát triển khẳng định, tín chỉ carbon không chỉ là công cụ điều tiết môi trường mà còn là mắt xích then chốt thúc đẩy đổi mới công nghệ, tạo dòng tài chính xanh và tăng khả năng cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh các rào cản thuế carbon xuyên biên giới như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU (CBAM) đang dần định hình.
Theo PGS.TS Hoàng Văn Phụ, thị trường tín chỉ carbon, về bản chất là cơ chế cho phép các tổ chức, doanh nghiệp mua bán quyền phát thải CO2. Trên thế giới, hơn 75 quốc gia và vùng lãnh thổ đã triển khai cơ chế định giá carbon với tổng giá trị thị trường đạt gần 1.200 tỷ USD vào năm 2023. Việt Nam được đánh giá là quốc gia có tiềm năng lớn nhờ hệ sinh thái phong phú, diện tích rừng rộng và khả năng hấp thụ carbon cao.
Tín chỉ carbon không chỉ là công cụ điều tiết môi trường mà còn là mắt xích then chốt thúc đẩy đổi mới công nghệ, tạo dòng tài chính xanh...
Tại Việt Nam, hành trình xây dựng thị trường carbon đã có những bước đi đầu tiên với việc hình thành khung pháp lý quan trọng. Cụ thể, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã chính thức ghi nhận sự tồn tại của thị trường carbon; Nghị định 06/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định lộ trình và cơ chế vận hành hệ thống giao dịch phát thải trong nước và Quyết định 232/QĐ-TTg ngày 24/1/2025 phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam giai đoạn 2025 - 2030.
Tuy nhiên, thị trường tín chỉ carbon ở nước ta vẫn đang trong giai đoạn sơ khai. Dù có tiềm năng lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp và xử lý chất thải nhưng thị trường này chưa được định hình đầy đủ, các hoạt động còn manh mún, thiếu sự kết nối.
Những vấn đề này đặt ra yêu cầu cấp thiết về nghiên cứu, tham vấn chính sách, xây dựng các giải pháp đồng bộ nhằm phát triển thị trường tín chỉ carbon hiệu quả, minh bạch và phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
TS. Nguyễn Mạnh Hải, chuyên gia kinh tế nhấn mạnh định hướng chính phát triển thị trường tín chỉ carbon chính là việc khắc phục những khó khăn, trở ngại còn tồn tại trong nền kinh tế trong việc hình thành và phát triển thực sự thị trường này.
Theo đó, cần hoàn thiện khung pháp lý và chính sách bao gồm xây dựng các quy định pháp luật về thị trường carbon (quy chế đấu giá, giao dịch, chứng nhận tín chỉ carbon...) bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả của thị trường; ban hành các hướng dẫn kỹ thuật liên quan đến đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV); thiết lập các quy định về kiểm tra, giám sát và chế tài khi có hành vi vi phạm.
Đồng thời, phát triển hệ thống giao dịch phát thải (ETS) và thị trường carbon gồm: thiết lập hệ thống trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính nội địa; xác định các ngành/lĩnh vực thí điểm tham gia thị trường carbon; xây dựng và vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon.
Bên cạnh đó, cần kết nối với thị trường quốc tế, tham gia vào các cơ chế thị trường carbon quốc tế như Cơ chế tín chỉ quốc tế; thúc đẩy hợp tác song phương và đa phương để mua – bán tín chỉ carbon xuyên biên giới. Tăng cường năng lực và nhận thức, tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn cho doanh nghiệp, cơ quan quản lý và tổ chức kiểm định về kiểm kê phát thải, giao dịch tín chỉ và vận hành thị trường. Đẩy mạnh tuyên truyền để cộng đồng và doanh nghiệp hiểu rõ vai trò, lợi ích, cơ hội mà thị trường tín chỉ carbon mang lại.
Nhà nước cũng cần có các chính sách khuyến khích đầu tư vào công nghệ sạch bằng cách cung cấp các ưu đãi về thuế, tín dụng và hỗ trợ tài chính cho những dự án giảm phát thải, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp, năng lượng và nông nghiệp. Đồng thời, cần thúc đẩy cơ chế tín dụng carbon tự nguyện (VCM) đối với các doanh nghiệp tiên phong.
Theo các chuyên gia tại hội thảo, Việt Nam đang đứng trước thời cơ quan trọng để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp. Nhưng nếu chậm chân trong việc hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa dữ liệu phát thải, nâng cao năng lực cho doanh nghiệp thì cơ hội hội nhập và cạnh tranh trên thị trường carbon toàn cầu sẽ bị thu hẹp.
Để thị trường carbon có thể vận hành hiệu quả, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành, địa phương trong quản lý và phân bổ hạn ngạch phát thải. Đồng thời, phải hoàn thiện khung pháp lý theo tiêu chuẩn quốc tế, thiết lập cơ chế tài chính hỗ trợ như: quỹ bảo lãnh tín dụng xanh, ưu đãi thuế, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực kỹ thuật MRV cho doanh nghiệp…