Theo công văn, kết quả theo dõi trong nhiều năm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, trong khoảng thời gian hàng năm từ tháng 10 đến hết tháng 3 của năm tiếp theo, tình trạng ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi PM2.5 thường gia tăng, có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Mức độ phổ biến ô nhiễm (bụi PM10, PM2.5) tập trung cao nhất tại Hà Nội và TPHCM, một số điểm ô nhiễm cục bộ cũng xuất hiện thường xuyên tại các tỉnh lân cận xung quanh thành phố Hà Nội.
Nhằm chủ động trong tổ chức, triển khai các biện pháp kiểm soát, ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng ô nhiễm, bảo vệ sức khỏe nhân dân, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tập trung chỉ đạo, triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp, trong đó tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm, cụ thể, cấp bách sau:
Tăng cường kiểm soát các nguồn phát sinh khí thải, bụi từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có tác động, ảnh hưởng đến môi trường không khí:
Đối với nguồn thải công nghiệp, tổ chức tổng rà soát, thanh tra, kiểm tra đột xuất, xử lý nghiêm những vi phạm trong việc chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường đối với các cơ sở công nghiệp có nguồn thải khí thải lớn (xi măng, nhiệt điện, sắt thép…), các cơ sở thuộc loại hình có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.
Đối với hoạt động giao thông vận tải, đẩy nhanh việc xây dựng và thực hiện các đề án, chương trình về “vùng phát thải thấp” tại các đô thị lớn. Thúc đẩy việc chuyển đổi sang phương tiện giao thông công cộng, phương tiện sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện với môi trường; nghiên cứu, phát triển hạ tầng phục vụ các loại phương tiện này. Kiểm soát chặt chẽ, xử lý nghiêm các phương tiện vận tải hàng hóa, vật liệu xây dựng không che chắn, làm rơi vãi, gây phát tán bụi.
Thúc đẩy việc chuyển đổi sang phương tiện giao thông công cộng, phương tiện sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện với môi trường góp phần giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí
Đối với hoạt động xây dựng, chỉ đạo các đơn vị chức năng tăng cường kiểm tra, giám sát, yêu cầu 100% các chủ dự án, đơn vị thi công thực hiện nghiêm những biện pháp giảm thiểu phát tán bụi, khí thải (che chắn công trình, phun nước, rửa xe ra vào công trình). Kiên quyết tạm đình chỉ hoạt động đối với các công trình tái phạm nhiều lần.
Đối với hoạt động đốt mở, chỉ đạo UBND cấp phường, cấp xã tăng cường tuyên truyền, vận động, kết hợp với kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm để chấm dứt triệt để tình trạng đốt rác thải sinh hoạt, phụ phẩm nông nghiệp (rơm rạ) không đúng quy định. Thúc đẩy các giải pháp thu gom, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn.
Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị UBND các tỉnh, thành phố tăng cường công tác quan trắc, dự báo, cảnh báo và công khai thông tin về chất lượng không khí.
Theo đó, UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường và các đơn vị liên quan vận hành ổn định, liên tục của các trạm quan trắc không khí và khí thải tự động hiện có, bảo đảm không để gián đoạn số liệu, tăng cường tần suất quan trắc định kỳ tại các khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao. Thiết lập quy trình xử lý ngay đối với các thông tin, dữ liệu quan trắc tự động, liên tục nguồn thải có dấu hiệu vượt ngưỡng.
Công bố chỉ số chất lượng không khí (AQI) hàng ngày trên các phương tiện thông tin đại chúng, cổng thông tin điện tử của địa phương và các ứng dụng trên thiết bị di động để người dân dễ dàng tiếp cận, kèm theo các khuyến cáo nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Xây dựng năng lực để thực hiện biện pháp khẩn cấp trong trường hợp chất lượng môi trường không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng theo quy định tại điều 10 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường. Bảo đảm khi tiếp nhận thông tin (từ các trạm quan trắc địa phương và Bộ Nông nghiệp và Môi trường) về chỉ số AQI có khả năng đạt và vượt mức 300, thực hiện ngay các giải pháp đồng bộ, hiệu quả nhằm giảm ngay tình trạng ô nhiễm.
Ngoài các nhiệm vụ chung nêu trên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị UBND thành phố Hà Nội và TPHCM tập trung tối đa nguồn lực, chỉ đạo quyết liệt: khẩn trương xây dựng và ban hành Kế hoạch chi tiết với lộ trình cụ thể để thực hiện các mục tiêu về kiểm soát phương tiện giao thông. Đẩy nhanh tiến độ các dự án hạ tầng giao thông công cộng trọng điểm (đường sắt đô thị, mạng lưới xe buýt điện) để sớm đưa vào vận hành, đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân. Xây dựng và triển khai các đề án xử lý ô nhiễm môi trường tại các đoạn sông, kênh, rạch khu vực nội thành; có lộ trình cụ thể di dời những cơ sở sản xuất gây ô nhiễm ra khỏi khu dân cư, đô thị.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết Bộ sẽ phối hợp chặt chẽ với địa phương để triển khai thực hiện một số hoạt động cần thiết.