Ngày 25/11, tại Hà Nội, báo Tuổi trẻ phối hợp với Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức tọa đàm "Cải thiện chất lượng môi trường không khí đô thị".
Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Hoài Nam cho biết: Ô nhiễm bụi mịn PM2.5 tại Hà Nội và các tỉnh đồng bằng sông Hồng tiếp tục ở mức cao, đặc biệt năm 2024 ghi nhận 4 đợt ô nhiễm kéo dài, bụi mịn trung bình năm vượt khoảng 2 lần quy chuẩn. Sau đại dịch Covid-19, các hoạt động giao thông, xây dựng, sản xuất phục hồi mạnh khiến ô nhiễm quay lại với mức độ nghiêm trọng hơn. Trong đó, các nguồn gây ô nhiễm chính gồm: công nghiệp, giao thông vận tải; đốt phụ phẩm và rác thải, xây dựng và làng nghề.
Phó Trưởng phòng Quản lý môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) Lê Thanh Thủy cho rằng, thành phố Hà Nội chịu áp lực đặc biệt lớn do mật độ phương tiện cao, hoạt động xây dựng dày đặc, thời tiết mùa đông bất lợi. Nhiều hành vi từng được kiểm soát tốt như đốt rơm rạ, đốt than tổ ong nay tái xuất hiện tại một số khu vực. Ngoài ra, thành phố Hà Nội cần phối hợp liên tỉnh để kiểm soát nguồn thải từ các địa phương lân cận, bởi nhiều dòng khí ô nhiễm mang tính xuyên biên giới, địa phương.
Quang cảnh tọa đàm
TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, điểm yếu hiện nay là Việt Nam chưa có bản đồ ô nhiễm chi tiết theo từng nhóm nguồn, từng địa phương; thiếu dữ liệu khiến việc “bắt bệnh” còn chung chung. Bên cạnh đó, các làng nghề tái chế – một trong những nguồn phát thải lớn vẫn chưa được xác định mức độ đóng góp cụ thể. Ngoài ra, miền Bắc đang đối mặt với “mùa ô nhiễm không khí” do nghịch nhiệt, khiến chất ô nhiễm tích tụ gần mặt đất; xây dựng và vận chuyển vật liệu cuối năm càng làm ô nhiễm trầm trọng.
Theo PGS. TS Lý Bích Thủy, Trường Hóa và Khoa học sự sống, Đại học Bách khoa Hà Nội, chúng ta có bức tranh tổng thể nhưng bức tranh chi tiết thì còn thiếu. Lấy ví dụ, đã có dữ liệu cho thấy, nguồn ô nhiễm từ giao thông đứng thứ hai nhưng cụ thể hơn là từ xe máy, ô tô... bao nhiêu thì chưa có. Do đó, trước hết cần ứng dụng số hóa để thu thập dữ liệu nguồn, nguyên nhân. Từ đó, xây dựng quy chuẩn, phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ phù hợp để ứng dụng vào cuộc sống...
Ông Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh, vấn đề ô nhiễm môi trường không khí của Hà Nội không phải riêng của Hà Nội mà của cả các các tỉnh lân cận như Bắc Ninh, Ninh Bình, Hưng Yên. Do đó, để giải quyết bài toán này, cần ứng dụng AI vào làm rõ, làm sạch, sống dữ liệu không khí và nguồn ô nhiễm. Khi có dữ liệu rõ ràng, sạch, sống, mới có thể xây dựng kịch bản, chính sách ứng xử phù hợp. Cần tư duy, suy nghĩ, bắt bệnh nhanh, chính sách, từ đó xác định lộ trình dựa trên cơ sở ưu tiên rõ ràng, dựa vào số liệu để có cảnh báo từ sớm từ xa...
Phó Cục trưởng Cục Môi trường Lê Hoài Nam cho biết, Chính phủ đã ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến 2045. Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan đầu mối, có trách nhiệm đôn đốc, hướng dẫn, tổ chức thực hiện kế hoạch. Hiện nay, theo phân công, Bộ có kế hoạch triển khai sớm nhất, trong đó tập trung kiểm soát hai nguồn phát thải chính là công nghiệp và giao thông vận tải.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã ban hành quy chuẩn mới cao và chặt chẽ hơn đối với lĩnh vực công nghiệp, có lộ trình thực hiện đến năm 2032. Để đáp ứng được được tiêu chuẩn này đòi hỏi các cơ sở công nghiệp phải chuyển đổi công nghệ hoặc năng lượng, nhiên liệu, công nghệ xử lý.
Đối với lĩnh vực giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải mới cho ô tô, bao gồm lộ trình chung và quy định áp dụng sớm hơn, nghiêm ngặt hơn cho các thành phố lớn như Hà Nội và TPHCM. Dự thảo đề xuất hệ thống 5 mức quy chuẩn thắt chặt dần, trong khi hiện nay Việt Nam mới áp dụng 2 mức đầu tiên. Việc hoàn thiện và triển khai lộ trình này được kỳ vọng góp phần giảm phát thải từ các phương tiện giao thông - một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí lớn tại các đô thị.
Bên cạnh kiểm soát nguồn thải, công tác dự báo chất lượng không khí cũng đang được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chú trọng tăng cường. Ông Lê Hoài Nam chia sẻ, bản tin dự báo chất lượng không khí hiện đã được phát trên các chương trình của VTV, đồng thời cập nhật thời gian thực trên cổng thông tin quan trắc với khả năng dự báo trước 48 giờ. Bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu thời gian tới nâng thời gian dự báo lên 7 ngày thông qua việc hoàn thiện hạ tầng công nghệ và tích hợp các mô hình AI tiên tiến nhằm hỗ trợ cảnh báo sớm, phục vụ tốt hơn công tác quản lý và bảo vệ sức khỏe người dân.