Ngày 29/5, tại Hà Nội, báo Lao Động phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức hội thảo “Giải pháp chuyển đổi năng lượng hướng tới Net Zero”.
Theo ban tổ chức hội thảo, năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8%, tạo đà cho tăng trưởng hai con số giai đoạn 2026 - 2031. Theo Bộ Công Thương, nhu cầu điện sẽ tăng hơn 12% trong năm nay, tạo áp lực lớn lên hệ thống điện quốc gia. Để đáp ứng bền vững, Việt Nam cần nhanh chóng chuyển sang các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và sinh khối.
Tuy nhiên, hành trình chuyển đổi năng lượng xanh còn nhiều thách thức, từ phụ thuộc vào điện than, hạn chế tài chính đến nhu cầu phát triển hạ tầng đồng bộ. Để thành công, Việt Nam cần cải cách thể chế, làm chủ công nghệ, thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế, đồng thời nâng cao năng lực giám sát và điều hành.
Hội thảo “Giải pháp chuyển đổi năng lượng hướng tới Net Zero” là diễn đàn quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp và các bên liên quan để cùng nhau phân tích, đánh giá và đề xuất những giải pháp thiết thực nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng theo hướng bền vững, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế carbon thấp mà Việt Nam đã cam kết trên trường quốc tế.
Quang cảnh hội thảo
Phát biểu tại hội thảo, ông Đoàn Ngọc Dương, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết: Chuyển đổi năng lượng theo hướng giảm dần tỷ trọng nguồn nhiên liệu hóa thạch trong sản xuất điện sang năng lượng tái tạo, năng lượng mới là xu thế tất yếu hiện nay trên thế giới.
Việt Nam đã và đang nỗ lực thực hiện chuyển đổi năng lượng xanh nhằm hiện thực hóa mục tiêu trung hòa carbon (hay Net Zero) vào năm 2050 thông qua việc ban hành khung chính sách, các chiến lược, quy hoạch như Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị ngày 11/2/2020 về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn tới năm 2045; Quyết định số 893/QĐ-TTg ngày 26/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021 - 2030 tầm nhìn đến năm 2050; Quyết định số 768/QĐ-TTg ngày 15/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Theo ông Đoàn Ngọc Dương, để đạt tăng trưởng nguồn điện năng lượng tái tạo theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và hướng tới Net Zero vào năm 2050, trong thời gian tới, cần xem xét, triển khai một số nhóm giải pháp như sau:
Thứ nhất, tạo lập môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch, xóa bỏ các rào cản về thủ tục đầu tư phát triển điện lực. Luật Điện lực số 61/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/2/2025 và các văn bản dưới Luật về cơ bản đã giải quyết những nút thắt liên quan tới thủ tục đầu tư các dự án điện, công khai quy hoạch, danh mục dự án đầu tư, đưa ra những cơ chế khuyến khích cho các dự án năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, đặc biệt là các mô hình điện mặt trời áp mái, điện gió ngoài khơi, lưu trữ năng lượng và hydrogen xanh. Trong thời gian tới, chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý một cách đồng bộ, linh hoạt, hiệu quả; hoàn thiện chính sách khuyến khích sản xuất, sử dụng năng lượng tái tạo, năng lượng mới để thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia đầu tư phát triển các dự án điện lực.
Thứ hai, không thể có chuyển đổi năng lượng nếu thiếu một hệ thống lưới điện thông minh và linh hoạt. Theo Quyết định số 768/QĐ-TTg, nhu cầu vốn đầu tư cho lưới điện truyền tải giai đoạn 2026 - 2030 khoảng 18,1 tỷ USD đã tính toán lưới điện giải tỏa công suất, kết nối các khu vực, vùng miền với công nghệ hiện đại… Trong thời gian tới, chúng ta cần đẩy nhanh đầu tư các đường dây truyền tải chiến lược, hiện đại hóa lưới điện với công nghệ số, thông minh nhằm khai thác và sử dụng tối ưu các nguồn điện năng lượng tái tạo, năng lượng mới trên phạm vi cả nước.
Thứ ba, cần thực hiện chuyển đổi năng lượng trong chính các ngành tiêu thụ điện lớn. Ngành công nghiệp cần thúc đẩy sản xuất xanh như thép xanh, xi măng xanh, sử dụng năng lượng sạch trong khu công nghiệp. Giao thông cần điện khí hóa mạnh mẽ, phát triển xe điện và hạ tầng trạm sạc. Song song với đó là đẩy mạnh tuyên truyền thực hiện các quy định, giải pháp về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.
Thứ tư, chúng ta cần xem xét vai trò của điện hạt nhân trong dài hạn. Đây là nguồn điện ổn định, không phát thải CO2, có thể đóng vai trò là nguồn nền cho hệ thống điện với tỷ lệ nguồn năng lượng tái tạo lớn. Theo Quyết định số 768/QĐ-TTg, để tăng cường an ninh năng lượng, đến năm 2030 - 2035 điện hạt nhân đạt khoảng 4.000 - 6.400 MW và đạt khoảng 10.500 - 14.000 MW vào năm 2050. Hiện Việt Nam đã tiếp tục thực hiện chủ trương đầu tư các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, 2 trên cơ sở nghiên cứu, hợp tác với các đối tác sở hữu công nghệ hiện đại, an toàn, tin cậy trên thế giới.
Thứ năm, cần một hệ thống cơ chế chính sách và thị trường điện hiện đại. Chúng ta cần khẩn trương hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, định giá phát thải, thúc đẩy tài chính xanh và các hình thức hợp tác công - tư. Đây là nền tảng để huy động nguồn lực tư nhân và quốc tế cho chuyển đổi năng lượng. Bên cạnh đó cũng không thể thiếu vai trò của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Chúng ta cần đầu tư vào các công nghệ như lưu trữ năng lượng, AI trong điều hành hệ thống điện, các vật liệu mới và đặc biệt là công nghệ sản xuất hydrogen xanh. Đồng thời đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ quá trình chuyển đổi.
Cuối cùng, quan trọng nhất là đảm bảo công bằng trong chuyển đổi. Mỗi chính sách cần đặt con người làm trung tâm: từ người lao động ngành than, các lĩnh vực sử dụng nhiều năng lượng truyền thống, các cộng đồng dễ bị tổn thương đến những doanh nghiệp nhỏ, tất cả phải được hỗ trợ, đào tạo và đào tạo lại, chuyển đổi sinh kế, để không ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình hướng tới Net Zero.
Tại hội thảo, đại diện cơ quan quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp đã thảo luận các giải pháp tài chính, công nghệ, chính sách để hiện thực hóa Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và gỡ vướng cho việc phát triển năng lượng tái tạo.