Theo báo cáo mới công bố của IEEFA, dự thảo mới đây của Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã gây bất ngờ khi tăng mức công suất lắp đặt mục tiêu cho nhiệt điện than lên tổng cộng 40GW vào năm 2030 và triển khai bổ sung thêm 10GW cuối cùng trước năm 2035. Kế hoạch này có thể đứng trước nhiều rủi ro về nguồn vốn và triển khai xây dựng, đặc biệt là sau khi Trung Quốc tuyên bố sẽ ngừng tài trợ vốn cho các dự án điện than ở nước ngoài.
Phân tích của IEEFA xem xét cả nguồn tài trợ từ nước ngoài và khả năng tự cấp vốn của Việt Nam cho các dự án nhiệt điện than phát triển mới theo quy hoạch.
Đối với nguồn vốn từ bên ngoài, IEEFA cho rằng, những thay đổi chính sách theo hướng siết lại dòng vốn chảy vào các dự án điện than từ các nguồn mà Việt Nam dựa vào trước đây sẽ khiến cho lượng công suất điện than dự kiến bổ sung trong thập kỷ tới theo Quy hoạch điện VIII “chắc chắn sẽ rất khó khả thi”.
“Động thái này là một bước ngoặt bất ngờ trong quá trình xây dựng Quy hoạch điện VIII suốt năm vừa qua, đặc biệt là trong bối cảnh các chuyên gia quốc tế đều đồng thuận rằng Việt Nam hiện ở vị thế sẵn sàng hưởng lợi từ dòng vốn đầu tư có thể giúp giảm giá thành cho năng lượng tái tạo quy mô lớn”, báo cáo viết.
Ảnh minh họa
Trong giai đoạn 2015 - 2021, có tới 10 trong số 12 dự án nhà máy nhiệt điện than đã hoàn thành ký kết thỏa thuận vay vốn tại Việt Nam sử dụng nguồn vốn đầu tư công từ ba nhà tài trợ hàng đầu là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Tuy nhiên, theo đánh giá của IEEFA thì trong số 30GW công suất nhiệt điện than dự kiến xây mới tới năm 2035, chỉ có chưa đến 12GW là có thể thực hiện được do thuộc các dự án hiện đã trong quá trình thi công xây dựng hoặc đã có quyết định cuối cùng về tài chính.
Gần 19GW công suất còn lại sẽ phải đối mặt với sự không chắc chắn về nguồn cung cấp vốn do những thay đổi trong chính sách tài trợ điện than của các nhà đầu tư lớn và chính phủ các nước mới ban hành trong thời gian gần đây.
Sau các chính sách hạn chế điện than từ nhiều nhà tài trợ đến từ Nhật Bản và Hàn Quốc, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 21/9/2021 chính thức tuyên bố chấm dứt tài trợ xây dựng nhiệt điện than mới ở nước ngoài. Do đó, theo IEEFA, việc trông chờ vào nguồn vốn từ các ngân hàng Trung Quốc và nhà thầu thiết bị của nước này đối với những dự án sắp tới có thể là một sự đặt cược đầy rủi ro cho Việt Nam.
Nguồn tín dụng toàn cầu dành riêng cho phát triển bền vững ngày một dồi dào và có tiềm năng đem lại dòng vốn cần thiết để Việt Nam mở rộng phát triển năng lượng tái tạo cùng hạ tầng lưới điện để mang lại nguồn điện ổn định với chi phí hợp lý.
“Để giải quyết bài toán duy trì giá điện rẻ, thay vì chú trọng phát triển nguồn điện chạy nền với các nhà máy điện than mới, Việt Nam cần ban hành các chính sách thúc đẩy các nhà đầu tư đem lại nguồn điện tái tạo với giá thành cạnh tranh hơn”, báo cáo nhấn mạnh.