Đây là diễn đàn khoa học lớn nhất của ngành năng lượng nguyên tử, diễn ra trong thời điểm Việt Nam tái khởi động chương trình điện hạt nhân quốc gia và ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).
Từ ngày 8 - 10/10, tại thành phố Đà Nẵng, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (VINATOM) tổ chức Hội nghị Khoa học và Công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 16 (VINANST-16), quy tụ hơn 400 đại biểu đến từ hơn 80 tổ chức trong và ngoài nước.
Theo đánh giá của giới chuyên môn, VINANST-16 không chỉ là nơi công bố các kết quả nghiên cứu khoa học mới nhất mà còn mang ý nghĩa chiến lược khi góp phần định hình tầm nhìn phát triển năng lượng hạt nhân Việt Nam gắn với nhân lực chất lượng cao, hạ tầng an toàn và hợp tác quốc tế sâu rộng.
Đại diện lãnh đạo các cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế tham dự Hội nghị Khoa học và Công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 16
Phát biểu tại hội nghị, Tiến sĩ Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam nhấn mạnh: “Trong hai năm qua, Viện đã đạt nhiều kết quả nổi bật trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ hạt nhân. Tính riêng năm 2024, chúng tôi đã có hơn 300 công trình công bố quốc tế, triển khai thành công nhiều dự án trong các lĩnh vực vật lý hạt nhân, dược chất phóng xạ và an toàn lò phản ứng”.
Ông cho biết, Viện đang triển khai dự án Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân (CNST) tại Đồng Nai, hợp tác với Tập đoàn Rosatom (Liên bang Nga). Dự án này được coi là hạ tầng chiến lược, phục vụ nghiên cứu, đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cho chương trình điện hạt nhân quốc gia. “Trung tâm sẽ là nền tảng quan trọng để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu làm chủ công nghệ và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử”.
"Không đánh đổi an toàn lấy tiến độ hay quy mô"
Nhân lực được coi là yếu tố quyết định sự phát triển của ngành năng lượng hạt nhân. Theo Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, để vận hành một lò phản ứng nghiên cứu mới, Việt Nam cần khoảng 400 chuyên gia, kỹ sư và cán bộ kỹ thuật, phần lớn trong số đó phải được đào tạo mới theo kế hoạch dài hạn đến năm 2030.
Tiến sĩ Trần Chí Thành cho rằng, “trong ngành hạt nhân, bao giờ cũng cần những chuyên gia đầu đàn. Chỉ khi có đội ngũ như vậy, ngành mới thực sự phát triển”. Viện hiện đang phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học và tổ chức quốc tế để triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nhân lực hạt nhân ở trình độ cao, hướng tới tiêu chuẩn quốc tế.
Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định khẳng định: “Ngành năng lượng nguyên tử Việt Nam cần phát triển bền vững, thận trọng, tuyệt đối không đánh đổi an toàn lấy tiến độ hay quy mô. Đồng thời, phải xây dựng văn hóa an toàn làm nền tảng, phát triển năng lực nội sinh và làm chủ công nghệ”.
Theo ông, hội nghị lần này là dịp để cộng đồng khoa học Việt Nam và quốc tế cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, cụ thể hóa tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về phát triển năng lượng nguyên tử theo hướng hiện đại, an toàn và gắn với hợp tác quốc tế sâu rộng.
Tiến tới tự chủ về kỹ thuật, an toàn vận hành
Tại hội nghị, các chuyên gia quốc tế đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Thụy Điển, Nga và Trung Quốc đã chia sẻ những tiến bộ công nghệ mới, từ lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR), công nghệ chùm tia điện tử đến ứng dụng chiếu xạ trong công nghiệp và y học. Đây là cơ hội quan trọng để Việt Nam tiếp cận công nghệ tiên tiến, mở rộng hợp tác nghiên cứu và chuyển giao kỹ thuật.
Phối cảnh dự án Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân
Bà Mizonova Maria Georgievna, Tổng Lãnh sự Liên bang Nga tại Đà Nẵng nhấn mạnh: “Liên bang Nga luôn là đối tác tin cậy của Việt Nam trong lĩnh vực hạt nhân. Chúng tôi sẵn sàng hợp tác toàn diện trong đào tạo nhân lực, xây dựng hạ tầng và nghiên cứu ứng dụng. Dự án Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân tại Đồng Nai là minh chứng cụ thể cho sự hợp tác hiệu quả giữa hai nước”.
Với vai trò là địa phương đăng cai, Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng Phạm Đức Ấn cho biết, thành phố hiện có hơn 500 cơ sở bức xạ, chủ yếu trong y học, chiếu xạ công nghiệp và bảo quản thực phẩm.
“Đà Nẵng đã thành lập Ban chỉ huy ứng phó sự cố bức xạ hạt nhân, tổ chức diễn tập thường xuyên và thực hiện quản lý an toàn trên toàn địa bàn”, ông nói, đồng thời bày tỏ mong muốn mở rộng hợp tác để ứng dụng công nghệ hạt nhân phục vụ phát triển bền vững.
Từ những kết quả nghiên cứu và hợp tác quốc tế trong thời gian qua cho thấy Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân khu vực. Việc đẩy mạnh đào tạo, phát triển công nghệ và hoàn thiện khung pháp lý sẽ giúp Việt Nam tiến tới tự chủ về kỹ thuật, an toàn vận hành, từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển năng lượng hạt nhân an toàn, hiện đại và bền vững.