Ý tưởng về việc phục dựng, xây dựng không gian ngâm thơ, không gian văn hóa phục vụ cộng đồng tại hồ Văn, thuộc di tích quốc gia đặc biệt Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã được ấp ủ từ nhiều năm qua.
Mới đây, Hà Nội quyết tâm thực hiện và hoàn thành dự án trên với tên gọi phục dựng tòa Phương đình và tôn tạo gò Kim Châu tại hồ Văn. Dự án đã nhận được sự chỉ đạo sát sao của các cơ quan như Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL), UBND thành phố Hà Nội. Dự kiến, dự án sẽ được khởi công vào khoảng tháng 7/2021.
Phối cảnh phục dựng không gian hồ Văn, gò Kim Châu
Giám đốc Trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám Lê Xuân Kiêu cho biết, một trong những nhiệm vụ của dự án là phục dựng tòa Phương đình. Hiện nay, kiến trúc, chất liệu và phương án kỹ thuật đã được các chuyên gia thống nhất. Tòa Phương đình được phục dựng theo tiêu chí là kiến trúc duy nhất trên gò, nằm ở vị trí trung tâm trên trục thần đạo của tổng thể khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, mang dáng dấp đậm nét của kiến trúc Việt.
Ngoài ra, dự án lần này cũng sẽ bảo tồn hai cây si cổ thụ và bia đá. Bởi theo ông Lê Xuân Kiêu, hai cây si cổ thụ là một trong những thành phần có giá trị lớn nhất trên gò, gắn liền với sự hình thành và phát triển của gò Kim Châu. Bia đá trong khu vực thờ tự cũ sẽ được di dời sang vị trí mới trong khuôn viên bồn hoa phía Nam gò Kim Châu. Các phần việc như tôn tạo sân vườn, cảnh quan kè hồ… cũng được chú trọng thực hiện.
“Với một khối lượng công việc lớn, đây sẽ là những khó khăn cho đơn vị thực hiện, song chúng tôi sẽ nỗ lực hết sức để thực hiện, đáp ứng được mong mỏi của các nhà khoa học và người dân yêu di tích”, Giám đốc Trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám nhận định.
Sau khi việc tạo dựng cơ sở hạ tầng tại hồ Văn được hoàn thành, Hà Nội sẽ tiếp tục xây dựng kế hoạch cho các hoạt động văn hóa để nơi đây không chỉ mang tính chất gợi nhớ không gian xưa mà còn trở thành nơi sinh hoạt văn hóa của du khách và cộng đồng xung quanh.
Gò Kim Châu thời Lê và ở nhiều triều đại khác là nơi Nho sinh ra bình thơ, bình văn. Trên thực tế, trên tấm bia đá còn lại trên hồ Văn cũng ghi rõ thời Lê trên gò Kim Châu có dựng Phán Thủy Đường là nơi tụ họp bình văn, đọc thơ của các sĩ phu Bắc Hà. Đến thời Nguyễn, nơi đây lại dựng đình ngói giữa hồ. Tuy nhiên, từ giai đoạn đó đến những năm gần đây, hồ Văn - từng là một trong quần thể quan trọng của Văn Miếu - Quốc Tử Giám lại bị bỏ hoang, không được để ý đến. Phải từ sau năm 2016, các hoạt động như triển lãm, Hội chữ Xuân, hoạt động văn hóa trải nghiệm được diễn ra thì hồ Văn mới bớt phần nhếch nhác. Song, không gian đúng nghĩa cho các hoạt động văn hóa nghệ thuật để phục vụ cộng đồng, phát huy giá trị di tích vẫn chưa được thực hiện.