Quyết định nêu, việc lập quy hoạch di tích Tây Thiên – Tam Đảo phải nhận diện đầy đủ giá trị lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng, khảo cổ, cảnh quan thiên nhiên, đa dạng sinh học; bảo tồn, phát huy giá trị di tích. Phạm vi nghiên cứu lập quy hoạch là trên địa giới hành chính thị trấn Đại Đình và một phần của xã Tam Quan (khu vực Đền Trình), huyện Tam Đảo. Quy mô lập quy hoạch có diện tích khoảng 473,01ha.
Đối tượng nghiên cứu lập quy hoạch bao gồm hệ thống các di tích, công trình tôn giáo và các yếu tố thiên nhiên thuộc di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Tây Thiên - Tam Đảo gồm di tích thờ Phật, di tích thờ Quốc Mẫu Tây Thiên, các di tích liên quan như Đền Trình (đình Cả), đền Mẫu hóa, đền Mẫu sinh, Trung tâm lễ hội Tây Thiên; hệ thống động vật, thực vật, cảnh quan môi trường khu vực di tích. Các giá trị di sản văn hóa phi vật thể, nhất là Tín ngưỡng thờ Mẫu Tây Thiên, sinh hoạt tôn giáo và lễ hội truyền thống; tài liệu, di vật, hiện vật gắn với di tích; giá trị về cảnh quan thiên nhiên, đa dạng sinh học; công tác bảo tồn và phát huy giá trị của di tích...
Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Tây Thiên - Tam Đảo
Nhiệm vụ lập quy hoạch phải cụ thể hóa chiến lược, định hướng phát triển của quốc gia, của vùng, của tỉnh Vĩnh Phúc, nhằm phát huy vai trò di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Tây Thiên - Tam Đảo, góp phần xây dựng Tam Đảo trở thành thị xã đặc sắc về văn hóa, du lịch vào năm 2030. Tu bổ, tôn tạo di tích, công trình tôn giáo tín ngưỡng; bảo vệ, gìn giữ, phát hiện, làm sáng tỏ, phong phú các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của Tây Thiên - Tam Đảo; tôn vinh giá trị bản sắc của Phật giáo Việt Nam và Tín ngưỡng thờ Mẫu Tây Thiên. Tổ chức không gian và bố trí, nâng cấp hệ thống hạ tầng giao thông, kỹ thuật phù hợp với các giai đoạn bảo tồn và phát huy giá trị di tích; định hướng kế hoạch, lộ trình, nhóm giải pháp tổng thể quản lý, đầu tư xây dựng, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích...
Theo quy hoạch, di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt Tây Thiên - Tam Đảo có tính chất là di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt; trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng, du lịch văn hóa; hạt nhân của khu du lịch quốc gia Tam Đảo; điểm du lịch hấp dẫn của tỉnh Vĩnh Phúc và vùng đồng bằng sông Hồng. Nơi đây tập trung mật độ lớn dấu vết của các công trình văn hóa, các địa chỉ có giá trị nghiên cứu khảo cổ học nên đây không chỉ là nơi hấp dẫn du khách đến thưởng ngoạn phong cảnh mà còn là biểu tượng cho đời sống tâm linh, tín ngưỡng Việt Nam.
Những hiện vật được tìm thấy như: mảnh tháp đất nung (vốn là tháp mộ các thiền sư có nhiều tầng bằng đất nung mang phong cách Lý - Trần), những vật liệu kiến trúc, mảnh gốm sứ Việt Nam từ thời Trần đến thời Nguyễn (nổi bật là gốm sứ Trần)... đã cho thất Tây Thiên là một trung tâm Phật giáo lớn với những ngôi chùa có diện tích lên đến vài ngàn mét vuông mặt bằng, với nhiều nền cấp khác nhau tùy thuộc địa hình. Do đó, cần thiết bảo tồn, quy hoạch di tích trên trở thành một trung tâm tín ngưỡng, du lịch văn hóa, lịch sử cấp quốc gia.