Báo động ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn
Thông tin tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn là vấn đề đã hình thành trong nhiều năm gần đây, tập trung tại hai khu vực kinh tế trọng điểm phía Bắc (xung quanh vùng thủ đô Hà Nội) và phía Nam (xung quanh khu vực TPHCM).
Quang cảnh hội nghị
Thành phần ô nhiễm chủ yếu đã được xác định là bụi đường, bụi PM10 và bụi mịn PM2.5, xảy ra vào các tháng mùa đông - xuân (từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau). Ở Hà Nội, mức ô nhiễm cao hơn TPHCM do điều kiện khí hậu, thời tiết bất lợi. Đặc biệt là những ngày cuối năm, Tết Nguyên đán ô nhiễm hơn do tăng hoạt động sản xuất, hoạt động giao thông, là nguyên nhân chính gây ô nhiễm.
Về các nguồn chính gây ô nhiễm không khí, Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết có bốn nguyên nhân chính, trong đó từ hoạt động giao thông là nguyên nhân trực diện nhất, bao gồm bụi đường; khí thải từ phương tiện giao thông cũ, nát; xe tải chạy dầu DO cũ; xe chở vật liệu xây dựng (đặc biệt là tại Hà Nội).
Thứ hai là từ hoạt động sản xuất công nghiệp mà trọng tâm là 4 nhóm ngành sản xuất vật liệu xây dựng, xi măng; nhà máy nhiệt điện; sản xuất sắt thép. Cùng với đó là nguyên nhân từ hoạt động xây dựng, được hình thành trong quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ dẫn đến các công trình không che chắn, không có biện pháp ngăn bụi phát tán. Nguyên nhân cuối cùng là các hoạt động đốt hở; đốt rác; phụ phẩm nông nghiệp; hoạt động dân sinh. Hoạt động này diễn ra phổ biến tại các điểm tập kết rác; đốt rơm rạ ngoài cánh đồng sau thu hoạch; đốt sinh khối để sưởi ấm; nướng thực phẩm khu vực ẩm thực; đốt vàng mã.
Ngoài ra, một yếu tố là điều kiện địa hình và khí hậu, thời tiết bất lợi cũng làm tác nhân gây nên ô nhiễm không khí. Ví dụ, Hà Nội nằm trong vùng khí hậu gió mùa, bao quanh là dãy núi cao phía Tây, độ ẩm cao; ít mưa; nghịch nhiệt; không gió; gây nên hiện tượng chất ô nhiễm không thể khuếch tán, lắng đọng.
Xây dựng kế hoạch hành động quốc gia để giải quyết tình hình ô nhiễm không khí
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, còn rất nhiều việc phải làm để giải quyết ô nhiễm môi trường trước xu thế suy giảm nghiêm trọng chỉ số về chất lượng không khí, nước, chất thải rắn... Đặc biệt, tình trạng ô nhiễm môi trường, ô nhiễm không khí ở một số thành phố lớn, tại một số thời điểm đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người dân.
Theo Phó Thủ tướng, cần xây dựng kế hoạch hành động quốc gia để giải quyết tình hình ô nhiễm không khí, xác định mục tiêu từng năm và cả giai đoạn 5 năm.
Trước hết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương để đánh giá toàn diện bức tranh về ô nhiễm không khí theo tiêu chuẩn quốc tế trên phạm vi cả nước cũng như ở từng đô thị, từng thành phố, nhất là Hà Nội và TPHCM, chỉ ra những nguồn gây ô nhiễm không khí (giao thông, xây dựng, xử lý rác thải, hoạt động công nghiệp, nông nghiệp); phân tích sâu sắc mối quan hệ giữa ô nhiễm không khí và sức khỏe để người dân nhận thức đúng, ủng hộ và cùng tham gia thực hiện. Từ đó, có căn cứ, dữ liệu, có đánh giá khoa học để đưa ra giải pháp, xác lập lộ trình từng năm và cả giai đoạn 5 năm nhằm mục tiêu sớm đưa chất lượng không khí về mức độ an toàn, không ảnh hưởng tới sức khỏe người dân.
Cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành, địa phương để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí
Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì thiết lập quy trình đo đếm, giám sát các chỉ số chất lượng không khí, hình thành hệ thống quan trắc chính xác, tin cậy, tập trung ở các khu vực trọng điểm về ô nhiễm không khí, truyền dữ liệu trực tuyến về cơ quan quản lý.
Các Bộ, ngành khẩn trương xây dựng, ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về phát thải vào không khí cho từng ngành, lĩnh vực như: giao thông, xây dựng, nông nghiệp, công nghiệp, xử lý rác thải; đồng thời cho phép các tỉnh, thành phố áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn phù hợp với tình hình ô nhiễm ở địa phương.
Cụ thể, Bộ Xây dựng nghiên cứu, ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức, đơn giá về xử lý, tái chế phế thải xây dựng và cơ chế, chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp xử lý phế thải xây dựng (thuế, lãi suất, đất đai…). Rà soát điều kiện, cơ sở pháp lý triển khai kiểm định khí thải xe máy, chế tài xử lý phương tiện không đạt chuẩn, hỗ trợ chủ xe lắp đặt thiết bị giảm khí thải. Siết chặt hoạt động giám sát hoạt động của các công trình xây dựng dân dụng, công nghiệp, nhất là ở đô thị bằng camera các phương tiện ra vào công trường, có khu vực rửa xe riêng, có lưới che chắn… xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm; quy hoạch, bố trí trạm rửa xe trước khi vào thành phố hoặc khu đô thị.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện chế tài xử phạt hành chính với các hành vi gây ô nhiễm không khí đã được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường; đề xuất định hướng thu mua, tái chế rơm rạ, phụ phẩm nông nghiệp, có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp. Nâng cao chế tài xử phạt đối với các đơn vị thu gom, xử lý chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy định, phát tán ô nhiễm ra không khí, trường hợp cần thiết phải xử lý hình sự. Rà soát quy định, tiêu chuẩn liên quan đến thiết bị, máy móc, hoạt động của các tổ chức thu gom, xử lý rác thải bảo đảm không gây ô nhiễm không khí. Chịu trách nhiệm xác định và xử lý các nguồn gây ô nhiễm không khí liên tỉnh.
Bộ Công Thương phối hợp với địa phương rà soát, đánh giá các nguồn gây ô nhiễm không khí từ sản xuất công nghiệp, nhất là tại các cụm công nghiệp trên cả nước; đề xuất phương án di dời các cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng trong khu vực nội thành hoặc chuyển đổi công nghệ và có chính sách hỗ trợ.
Bộ Công an tập trung tập trung xử lý các vi phạm nghiêm trọng về xử lý chất thải rắn, chất thải nguy hại gây ô nhiễm không khí; bổ sung thẩm quyền cho lực lượng cảnh sát giao thông, công an cơ sở giám sát, xử lý các vi phạm trong lĩnh vực giao thông, xây dựng gây ô nhiễm không khí.
Các địa phương ban hành theo thẩm quyền về quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật nhằm thực hiện mục tiêu kéo giảm các chỉ số ô nhiễm không khí trên địa bàn; có kế hoạch chi tiết chuyển đổi xanh đối với phương tiện cá nhân, khuyến khích giao thông công cộng, bằng các công cụ kinh tế (thuế, phí), quy hoạch tuyến giao thông, điều tiết hoạt động giao thông…