Báo cáo “Nền kinh tế xanh Đông Nam Á” do Bain & Company, GenZero, Google, Standard Chartered và Temasek phối hợp thực hiện.
Theo báo cáo, tỷ trọng đầu tư vào các lĩnh vực xanh của những quốc gia trong nhóm SEA-6 (nhóm 6 nền kinh tế trong khu vực Đông Nam Á gồm: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam) đã chứng kiến mức tăng trưởng ấn tượng 43% so với năm trước, đạt 8 tỷ USD; trong đó 60% tổng số thương vụ đến từ Malaysia và Singapore.
Ngành năng lượng tiếp tục chiếm hai phần ba tổng giá trị đầu tư xanh trong khu vực với quy mô thương vụ ngày càng tăng. Trong đó, năng lượng mặt trời ghi nhận mức tăng đầu tư lớn nhất (tăng 100%), trong khi các giao dịch trong lĩnh vực quản lý chất thải tăng 60% so với cùng kỳ năm ngoái, chủ yếu từ các dự án xử lý nước thải và tái chế.
Tương tự như ở Ấn Độ và Hàn Quốc, các tập đoàn tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt trong những hoạt động đầu tư xanh tại Đông Nam Á. Mức độ đầu tư vào khu vực của quỹ khí hậu và quỹ hạ tầng cũng tăng mạnh, tăng gấp 4 lần và gấp 14 lần so với năm trước.
Đặc biệt, các khoản đầu tư nước ngoài từ ngoài khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC) vào nền kinh tế xanh của SEA-6 đã tăng hơn 3 lần trong năm qua, trong khi các khoản đầu tư từ khu vực APAC cũng đã tăng gấp đôi. Tuy đầu tư nội địa của các nước SEA-6 đã giảm 40% nhưng các nhà đầu tư trong khu vực vẫn rất tích cực tham gia vào quá trình phát triển kinh tế xanh ở các khu vực khác trong APAC.
Ngành năng lượng tiếp tục chiếm hai phần ba tổng giá trị đầu tư xanh trong khu vực Đông Nam Á với quy mô thương vụ ngày càng tăng. (Ảnh minh họa)
Riêng tại Việt Nam, đầu tư xanh từ khu vực tư nhân đạt 161 triệu USD vào năm 2024, chiếm khoảng 2% tổng đầu tư của nhóm SEA-6. Khối lượng giao dịch tăng lên và dòng vốn đầu tư đã chuyển dịch từ năng lượng mặt trời sang giao thông vận tải và điện gió. Chính phủ đang thúc đẩy các kế hoạch quốc gia như Quy hoạch điện VIII, Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến năm 2050, đồng thời mở rộng hạ tầng lưới điện và triển khai khoảng 3.000 trạm sạc xe điện.
Theo báo cáo, Đông Nam Á chiếm 7,5% lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu, phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch và dễ bị tổn thương do chưa thể kiểm soát xu hướng gia tăng phát thải. Vì vậy, các chính phủ cần có biện pháp can thiệp khẩn cấp để thay đổi quỹ đạo này và đạt được mục tiêu cắt giảm phát thải đáng kể và duy trì tăng trưởng kinh tế bền vững.
Báo cáo xác định 3 giải pháp cốt lõi ở cấp hệ thống quan trọng cho tăng trưởng và giảm phát thải carbon ở Đông Nam Á bao gồm kinh tế sinh học bền vững, phát triển lưới điện thế hệ mới và xây dựng hệ sinh thái xe điện (EV).
Theo đó, nông nghiệp tạo ra 25 - 30% việc làm nhờ các ngành dầu cọ, cao su, gạo nhưng cũng góp phần gây ra 30% lượng phát thải và mất rừng do những rào cản như sản xuất manh mún, hạ tầng yếu, pháp lý phức tạp và thị trường carbon sơ khai. Giải pháp bền vững cho ngành này là nâng cao giá trị sản phẩm, thúc đẩy nhiên liệu sinh học, cải cách quyền sử dụng đất và chuỗi cung ứng.
Về năng lượng, báo cáo khuyến nghị, lưới điện nội địa của Đông Nam Á cần được mở rộng và hiện đại hóa để đáp ứng yêu cầu tích hợp năng lượng tái tạo, hệ thống lưu trữ pin, các nguồn năng lượng phân tán và vi lưới. Cần mở rộng kết nối xuyên biên giới để đẩy nhanh quá trình khử carbon của lưới điện. Các chính phủ đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển lưới điện thông qua cải cách quy định, từ đó thu hút đầu tư tư nhân, thúc đẩy giao dịch điện năng xuyên biên giới và hỗ trợ tài trợ cho hạ tầng trọng yếu.
Giao thông đường bộ là nguồn phát thải lớn nhưng tỷ lệ xe điện tại Đông Nam Á còn thấp. Do đó, khu vực cần chiến lược kép gồm tăng nhu cầu và mở rộng sản xuất xe điện nội địa để duy trì lợi thế sản xuất và giảm phát thải. Đồng thời, các nước cũng cần hợp tác khu vực phát triển chuỗi cung ứng pin, xe điện, hạ tầng sạc, tận dụng tài nguyên sẵn có.
Báo cáo cũng nhấn mạnh 3 giải pháp hỗ trợ nhằm gia tăng tác động của các giải pháp cấp hệ thống gồm: tài chính khí hậu và chuyển dịch năng lượng, thị trường carbon và trí tuệ nhân tạo xanh (Green AI).
Tài chính khí hậu và chuyển đổi đang có xu hướng tăng trưởng tại Đông Nam Á nhưng khu vực vẫn đang đối mặt với khoảng trống tài trợ hơn 50 tỷ USD và con số này có thể còn tăng trong bối cảnh bất ổn vĩ mô. Do đó, việc thúc đẩy chính sách thuận lợi, phát triển nhân lực và hợp tác công - tư là then chốt.
Bên cạnh đó, Đông Nam Á đang ghi nhận những tiến triển nhất định trong định giá carbon, phát triển thị trường carbon với những bước tiến về mặt pháp lý và lượng tín chỉ được phát hành ngày càng tăng. Tuy nhiên, theo báo cáo, tốc độ này cần được đẩy nhanh hơn nữa để phát huy hết tiềm năng.
Trong khi đó, trí tuệ nhân tạo (AI) vừa là thách thức vừa là cơ hội cho nền kinh tế xanh. Các trung tâm dữ liệu có thể tạo ra tới 2% tổng lượng phát thải ở các quốc gia thuộc nhóm SEA-6, tuy nhiên xu hướng này có thể thay đổi nhờ những tiến bộ về phần cứng, phần mềm và việc gia tăng sử dụng năng lượng sạch. Để phát triển các trung tâm dữ liệu bền vững, cần triển khai đa dạng các giải pháp năng lượng xanh, trong đó việc mở rộng tiếp cận với lưới điện sạch đóng vai trò then chốt. Đồng thời, thúc đẩy cơ chế mua điện thông qua các hợp đồng mua bán điện (PPA) hoặc các cơ chế bù đắp carbon có độ tin cậy cao.
Song, AI cũng góp phần cắt giảm 3 - 5% lượng khí phát thải trong các lĩnh vực phát thải cao như nông nghiệp và thiên nhiên, năng lượng và giao thông vận tải. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng này, chính phủ các nước cần đầu tư một cách có chủ đích, ban hành chính sách hỗ trợ phù hợp và thúc đẩy việc áp dụng AI trên quy mô lớn.
Báo cáo nhấn mạnh, nếu hợp tác sâu rộng hơn trong toàn khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nhóm SEA-6 có thể thu về tới 120 tỷ USD trong tăng trưởng kinh tế, tạo ra 900.000 việc làm mới và thu hẹp 50% khoảng cách phát thải vào năm 2030.