Theo Bộ Công Thương, công tác điều độ, vận hành hệ thống điện và điều hành thị trường điện ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm cung cấp điện ổn định, an toàn và hiệu quả.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, hạ tầng kỹ thuật và các hệ thống thiết yếu hiện nay còn chưa được đầu tư đồng bộ, hiện đại và thiếu sự tích hợp thống nhất. Hiện nay, hệ thống thu thập số liệu để phục vụ việc giám sát, điều khiển và vận hành hệ thống điện và hệ thống quản lý năng lượng (SCADA/EMS) đã vận hành gần 10 năm, chưa được nâng cấp hoặc đầu tư mới, dẫn đến quá tải, suy giảm độ tin cậy và không đáp ứng tốt yêu cầu vận hành thời gian thực trong điều kiện lưới điện có tỷ trọng cao năng lượng tái tạo.
Hệ thống quản lý thị trường điện (MMS) chưa được đầu tư đầy đủ và thiếu kết nối hiệu quả với hệ thống SCADA/EMS, gây khó khăn trong việc điều hành thị trường điện theo thời gian thực. Các hệ thống chuyên sâu và tiên tiến khác hiện đang ở giai đoạn khởi đầu nghiên cứu và triển khai thí điểm, chưa được tích hợp vào công tác điều độ ở quy mô quốc gia.
Những tồn tại này đang là rào cản lớn trong việc hiện đại hóa công tác vận hành hệ thống điện và điều hành thị trường điện.
Ảnh minh họa
Hệ thống điện quốc gia đang chứng kiến mức độ phát triển vượt bậc về quy mô (tổng công suất nguồn điện đến năm 2030 dự kiến đạt khoảng 150.000 MW, gấp gần hai lần hiện tại và nhu cầu phụ tải tăng trưởng nhanh chóng). Tốc độ tăng trưởng này đặt ra yêu cầu rất lớn đối với hệ thống hạ tầng kỹ thuật phục vụ điều độ, vận hành và điều hành thị trường điện, đòi hỏi phải đầu tư đồng bộ, hiện đại hóa.
Bân cạnh đó, sự phát triển nhanh chóng của các nguồn năng lượng tái tạo với đặc điểm vận hành không ổn định tạo ra những thách thức lớn, yêu cầu hệ thống điều độ phải có năng lực dự báo, giám sát và điều khiển theo thời gian thực với độ chính xác và tốc độ phản ứng rất cao. Tuy nhiên, cơ chế đầu tư và chính sách ưu đãi đối với các hạ tầng thiết yếu còn thiếu và chưa đủ mạnh để tạo động lực huy động các nguồn lực đầu tư.
Bộ Công Thương cho biết, với vai trò là đơn vị chịu trách nhiệm điều độ hệ thống điện quốc gia, Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện quốc gia (NSMO) cần khả năng triển khai nhanh các giải pháp công nghệ và hạ tầng mới. Tuy nhiên, việc thực hiện các thủ tục đầu tư xây dựng theo quy định hiện hành thường kéo dài (2 - 5 năm) và không đáp ứng được yêu cầu về tiến độ.
Đặc biệt, sau khi tách Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia độc lập với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và thành lập NSMO thuộc Bộ Công Thương, NSMO hiện đang thiếu kinh nghiệm và nguồn lực trong việc triển khai các dự án đầu tư xây dựng, khiến việc thực hiện các thủ tục càng khó khăn hơn. Các hướng tiếp cận như vay vốn ODA từ các tổ chức quốc tế cũng đòi hỏi quy trình phê duyệt kéo dài, không phù hợp với nhu cầu cấp thiết về đầu tư hạ tầng nhanh chóng của NSMO.
Việc xây dựng và ban hành Nghị định nhằm quy định chi tiết các nội dung được giao tại Luật Điện lực năm 2024 (điểm g và điểm h khoản 1 điều 64, điểm e và điểm g khoản 1 điều 65), qua đó thiết lập cơ sở pháp lý cho việc triển khai các cơ chế, chính sách ưu đãi về hạ tầng và hệ thống thiết yếu phục vụ điều độ, vận hành hệ thống điện, điều hành thị trường điện; đồng thời, ban hành chính sách thu hút, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vực này, góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và bảo đảm cung cấp điện an toàn, ổn định, liên tục trong giai đoạn phát triển mới của ngành điện.
Bộ Công Thương vừa có công văn số 6294/BCT-ĐL gửi các đơn vị tham gia ý kiến góp ý đối với nội dung hồ sơ Nghị định.