Lễ công bố diễn ra trong khuôn khổ chuỗi tọa đàm Nói chuyện về nhựa 2025 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) thông qua Chương trình Đối tác hành động quốc gia về nhựa (NPAP) Việt Nam cùng Đại sứ quán Na Uy tại Việt Nam tổ chức hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới 2025 với thông điệp “Đánh bại ô nhiễm nhựa”.
Phát biểu tại sự kiện, bà Hilde Solbakken, Đại sứ Na Uy tại Việt Nam cho biết, tại Na Uy, đặt cọc hoàn trả (DRS) đã giúp quốc gia này đạt được một trong những tỷ lệ tái chế chai nhựa cao nhất thế giới – trên 90%. Trên toàn châu Âu, các hệ thống tương tự đã chứng minh rằng một thiết kế thông minh kết hợp với sự tham gia mạnh mẽ của công chúng và khu vực doanh nghiệp sẽ mang lại những kết quả môi trường thực sự và tích cực.
Theo bà Hilde Solbakken, với các cam kết ngày càng mạnh mẽ về phát triển bền vững, Việt Nam có thể hưởng lợi rất nhiều từ các mô hình đã được chứng minh này, qua đó thúc đẩy tỷ lệ tái chế và giải quyết hiệu quả vấn đề ô nhiễm nhựa.
Thu hồi và tái chế rác thải nhựa, thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn. (Ảnh minh họa)
Hệ thống đặt cọc hoàn trả (DRS) là mô hình khuyến khích người tiêu dùng mang trả lại các bao bì đồ uống dùng một lần để nhận lại khoản tiền đặt cọc ban đầu. Điểm hoàn trả có thể là các cửa hàng bán lẻ, khách sạn, nhà hàng, quán cafe hoặc các điểm hoàn trả tập trung. Khoản tiền đặt cọc ban đầu tuy nhỏ nhưng được coi là động lực tài chính để người tiêu dùng mang trả lại bao bì đồ uống đã sử dụng thay vì xả vào môi trường.
Hệ thống DRS được coi là công cụ hỗ trợ hiệu quả cho việc thực hiện các quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất nêu trong Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi các năm 2000 và 2024). Thay vì xây dựng quy trình thu gom riêng, các doanh nghiệp sản xuất và phân phối đồ uống có thể tham gia hệ thống thu gom tập trung nhờ DRS qua đó tăng tính minh bạch, tối ưu chi phí và bảo đảm tỷ lệ thu hồi bao bì theo quy định pháp luật.
Hệ thống DRS đã được kiểm chứng là một giải pháp hiệu quả giúp đạt được tỷ lệ thu gom để tái chế rất cao đối với các bao bì đồ uống dùng một lần. Hiện có hơn 40 vùng lãnh thổ ở châu Âu, châu Mỹ, châu Phi, Trung Đông và châu Đại Dương đã áp dụng hệ thống DRS cho các loại bao bì đồ uống dùng một lần. Tuy nhiên, chưa có có quốc gia Đông Nam Á nào triển khai hệ thống này.
Theo báo cáo nghiên cứu, hệ thống DRS hoàn toàn khả thi ở Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam cần một hệ thống DRS riêng phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội như thị trường đồ uống và cơ sở hạ tầng quản lý chất thải rắn trong nước. Vì thế, báo cáo đã có những thông số kỹ thuật chi tiết cho hệ thống DRS của Việt Nam cùng với đó là đề xuất các bước chuẩn bị cần thiết để bảo đảm hiệu quả thực tiễn khi áp dụng mô hình này.
Dự kiến, nếu được thực thi hiệu quả, hệ thống DRS sẽ chuyển hướng tới 77.000 tấn chất thải bao bì khỏi các bãi chôn lấp hàng năm, cắt giảm 265.000 tấn phát thải CO₂e, đồng thời tạo ra khoảng 6.400 việc làm chính thức và 9.600 cơ hội trong khu vực lao động tư do về rác thải.
Nghiên cứu cũng chỉ ra thiết kế này phù hợp với chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) tại Việt Nam và góp phần tích cực vào các mục tiêu quốc gia về giảm ô nhiễm nhựa đại dương cũng như đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.