Tại tọa đàm, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) Trịnh Quốc Vũ đã làm rõ những chi phí hợp lý, hợp lệ của EVN chưa được hạch toán và tính toán đủ vào giá bán lẻ điện. Theo quy định về giá điện, các chi phí hợp lý, hợp lệ trong cấu thành chi phí giá điện đầu vào của EVN sẽ được tính vào giá bán lẻ điện bình quân để điều chỉnh.
Tuy nhiên, năm 2022, không tăng giá điện. Năm 2023, có 2 lần tăng nhưng rất nhỏ giọt và thấp. Cuối năm 2023, EVN chịu một khoản thâm hụt do chi phí (lỗ lũy kế) khoảng 50.000 tỷ đồng. Đó là chưa tính đến khoảng 21.800 tỷ đồng chênh lệch tỷ giá điện mà EVN phải trả cho các đơn vị phát điện theo hợp đồng mua bán điện (do trượt tỷ giá giữa VND và ngoại tệ). Việc này đã khiến thâm hụt giữa doanh thu so với tổng chi phí cấu thành nên giá điện của EVN.
Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) Nguyễn Tiến Thỏa cho rằng, trong năm 2022 - 2023, giá điện bán ra thấp hơn giá thành 135 - 149 đồng/kWh, đương nhiên sẽ gây ra chênh lệch dòng tiền âm. Đó không phải là lỗ mà do điện phải thực hiện đa mục tiêu, vì sự phát triển của đất nước, ngành điện tạm thời chưa được tính đúng, tính đủ vào giá, chưa phản ánh hết giá điện.
Theo ông Nguyễn Tiến Thỏa, một phần chi phí này chưa được tính vào thì phải được phân bổ dần trong giá thành vì đây không phải yếu tố quản trị yếu kém của kinh doanh điện. EVN phải rà soát lại tất cả chi phí gọi là chênh lệch dòng tiền âm, khoản nào được tính vào giá thì giữ lại, khoản nào pháp luật chưa quy định được tính vào giá thì loại ra và xây dựng lộ trình phân bổ hợp lý để tránh gây sốc về giá điện nếu đưa vào…
Ảnh minh họa
Phó Viện trưởng Viện Năng lượng Lê Việt Cường phân tích, cấu thành giá điện tại Việt Nam phụ thuộc phần lớn vào chi phí sản xuất, trong đó nhiệt điện than và khí chiếm tỷ trọng lớn và rất nhạy cảm với biến động thị trường. Với định hướng phát triển, cơ cấu nguồn điện sẽ ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào khí LNG nhập khẩu và than, đồng nghĩa với rủi ro chi phí đầu vào lớn hơn. Do vậy, việc điều chỉnh giá điện kịp thời, minh bạch là điều kiện tiên quyết để bảo đảm an ninh năng lượng và thu hút đầu tư.
Việc hoàn thiện chính sách bán về giá bán điện, thúc đẩy tiến trình tính đúng, tính đủ để có giá bán điện hợp lý là một yêu cầu tất yếu, khách quan phục vụ cho sự phát triển bền vững của ngành điện nói riêng và nền kinh tế cũng như các mục tiêu an sinh xã hội nói chung.
Bên cạnh đó, ông Lê Việt Cường chia sẻ về vấn đề giá điện trong mối liên hệ với nguồn vốn để đầu tư phát triển điện lực nhằm đảm bảo các mục tiêu phát triển và an ninh năng lượng, đảm bảo sự phát triển kinh tế trong giai đoạn mới cũng như hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0.
Theo ông Lê Việt Cường, thực tế đã chứng minh, trong quá trình thực hiện các quy hoạch phát triển điện lực, đặc biệt là quá trình đầu tư các dự án nguồn và lưới điện của các doanh nghiệp nhà nước, việc đảm bảo được tiến độ đã có đóng góp rất quan trọng vào công tác đảm bảo an ninh cung ứng điện trong suốt giai đoạn vừa qua. Quy hoạch điện VIII và Quy hoạch điện VIII điều chỉnh cũng đã đưa ra các mục tiêu về quy mô nguồn điện, lưới điện và các giải pháp thực hiện.
Tuy nhiên, bên cạnh định hướng đẩy mạnh thu hút, huy động nguồn lực của xã hội, của tư nhân, các doanh nghiệp FDI tham gia thì vai trò của doanh nghiệp nhà nước vẫn đặc biệt quan trọng, nhất là với các dự án có quy mô lớn, quan trọng và cấp bách, bao gồm cả công trình nguồn và lưới điện.
Theo quy định của pháp luật về đầu tư, trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư của chủ đầu tư, không phân biệt loại hình doanh nghiệp, các chủ đầu tư đều phải chứng minh năng lực tài chính. Trong trường hợp không đạt yêu cầu, các cơ quan có thẩm quyền hoặc các tổ chức tài chính có thể không chấp thuận chủ trương đầu tư hoặc không cung cấp vốn.
Do đó, ông Lê Việt Cường nhấn mạnh: Từ góc nhìn đó, theo quan điểm của chúng tôi, việc đảm bảo nguồn vốn cho các tập đoàn, doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp nhà nước nói riêng trong việc triển khai các dự án quy mô lớn, quan trọng và cấp bách là một giải pháp then chốt. Nó phù hợp với các nhiệm vụ, giải pháp đã được nêu trong Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị được ban hành thời gian vừa qua.
Trao đổi, thảo luận tại tọa đàm, các chuyên gia thống nhất rằng, minh bạch thông tin là điều kiện để giảm áp lực dư luận và tăng tính đồng thuận. Khi người dân hiểu rõ bản chất các khoản chi phí, lý do điều chỉnh giá và lộ trình cụ thể, sự chia sẻ sẽ lớn hơn. Đồng thời, EVN và các cơ quan quản lý cần chủ động hơn trong truyền thông, đưa ra các kịch bản giá điện với mức độ tác động khác nhau để tham vấn rộng rãi trước khi quyết định.
Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Ngân sách của Quốc hội nhấn mạnh, sửa đổi Nghị định 72 là yêu cầu cấp thiết nhằm cụ thể hóa Luật Điện lực, đưa chính sách giá điện vận hành theo cơ chế thị trường minh bạch. Tuy nhiên, việc triển khai phải bảo đảm hài hòa lý và tình: vừa tính đúng, tính đủ vừa cân nhắc mức chịu đựng của người dân và doanh nghiệp. Ông Phan Đức Hiếu đề nghị có thêm báo cáo phân tích chi tiết, minh bạch chi phí và xây dựng các kịch bản tăng giá phù hợp để xã hội đồng thuận.
Với vai trò điều phối tọa đàm, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh, những phân tích, đánh giá, đặc biệt là các giải pháp được các đại biểu đề cập là những đóng góp hết sức thiết thực đối với Chính phủ, các cơ quan chức năng, ngành điện trong hoàn thiện các chính sách về giá điện thời gian tới nhằm đáp ứng tốt nhất yêu cầu đặt ra về năng lượng điện cho sản xuất, kinh doanh, phục vụ đắc lực cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.