Trong 2 năm trở lại đây, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã có những bước phát triển nhất định. Các doanh nghiệp sản xuất lắp ráp trong nước đã bước đầu khẳng định được vị trí của mình. Tuy nhiên, số lượng nhà cung cấp của Việt Nam trong ngành công nghiệp ô tô vẫn còn rất ít (chỉ khoảng 250 nhà cung cấp), bằng 1/10 số lượng các nhà cung cấp ở Thái Lan.
Ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp, Bộ Công thương cho biết, đến nay Việt Nam vẫn chưa có các doanh nghiệp đứng đầu chuỗi sản xuất tầm cỡ khu vực trong ngành sản xuất, lắp ráp ô tô. “Tỷ lệ nội địa hoá đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi thấp hơn mục tiêu đề ra và thấp hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Malaysia”.
Ông Phạm Tuấn Anh chỉ ra những mặt còn yếu kém của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam tại diễn đàn. (Nguồn ảnh: Laodong.vn)
Tính đến hết năm 2018, cả nước có khoảng hơn 350 doanh nghiệp sản xuất liên quan đến ô tô. Trong đó, có khoảng 40 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô; 45 doanh nghiệp sản xuất khung gầm, thân xe, thùng xe; 214 doanh nghiệp sản xuất linh kiện, phụ tùng ô tô… với sản lượng sản xuất lắp ráp đáp ứng khoảng 70% nhu cầu xe dưới 9 chỗ trong nước.
Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ Công thương, ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam mới chỉ tham gia vào phân khúc thấp của chuỗi giá trị ngành. Các doanh nghiệp phần lớn phụ thuộc vào sự phân công sản xuất của các tập đoàn ô tô toàn cầu, chưa làm chủ được công nghệ cốt lõi như động cơ, hệ thống điều khiển.
Mặt khác, phụ tùng, linh kiện ô tô hiện đang sản xuất tại Việt Nam chủ yếu là phụ tùng thâm dụng lao động, công nghệ giản đơn như ghế ngồi, kính, săm lốp, bánh xe… Việt Nam phải nhập khẩu ròng hầu hết các nhóm sản phẩm công nghệ và giá trị gia tăng cao, nhất là các bộ phận, linh kiện quan trọng thuộc hệ thống phanh, ly hợp, hộp số, hệ thống lái, yêu cầu công nghệ chế tạo ở mức cao.
Ông Phạm Tuấn Anh cho biết, hầu hết các doanh nghiệp trong nước đều không có khả năng hoặc khó đáp ứng một cách đầy đủ các yêu cầu khắt khe về chất lượng từ phía doanh nghiệp nước ngoài, bao gồm: thông số kỹ thuật, nguồn nguyên vật liệu, thời gian giao hàng. Chưa kể, nhiều doanh nghiệp cung ứng trong nước còn sử dụng công nghệ lạc hậu có giá thành cao, khả năng cạnh tranh thấp, do đó, các doanh nghiệp lắp ráp ô tô thường tìm nguồn cung linh kiện từ nước ngoài.
Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp lắp ráp ô tô Việt Nam đang đi vào con đường tự cung tự cấp, khép kín trong sản xuất mà các quốc gia đi trước đã từ bỏ. Sự liên kết giữa các doanh nghiệp trong nước với các nhà đầu tư nước ngoài còn rất hạn chế, phần lớn chuỗi cung ứng đều xuất phát từ nội bộ từng công ty chủ yếu dưới dạng công ty mẹ.
Phát triển không vững chắc do thiếu thống nhất giữa nhà lắp ráp và nhà cung ứng
Từ việc chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém trong phát triển công nghiệp hỗ trợ cho ngành ô tô Việt Nam thời gian qua, tại diễn đàn, ông Đỗ Thắng Hải, Thứ trưởng Bộ Công thương thừa nhận: "Nguyên nhân chủ quan là từ phía quản lý Nhà nước và từ phía các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ. Cụ thể, hệ thống chính sách phát triển cho ngành công nghiệp ô tô còn nhiều mâu thuẫn, thiếu nhất quán và thiếu ổn định".
Theo đó, đại diện các doanh nghiệp ô tô Việt Nam đã đề xuất với Bộ Công thương những định hướng về chính sách để phát triển ngành công nghiệp xe ô tô. Trong đó, Chính phủ nên xem xét miễn thuế nhập khẩu linh kiện ô tô sản xuất trong nước, hỗ trợ để giảm chênh lệch chi phí sản xuất giữa xe nhập khẩu nguyên chiếc và xe lắp ráp trong nước. Các doanh nghiệp mong muốn Chính phủ sớm ban hành các chính sách nhằm duy trì và thúc đẩy thị trường ô tô tăng trưởng ổn định, dài hạn.
“Doanh nghiệp chúng tôi mong các chính sách về thuế tiêu thụ đặc biệt nên được bình đẳng về cơ hội hưởng ưu đãi cho tất cả các nhà sản xuất xe; không tạo ta mức biến động lớn trên thị trường (ví dụ như tâm lý chờ đợi của khách hàng khi có thông tin thay đổi về thuế…)”, đại diện Toyota Việt Nam nói.