Theo Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đầu tư xanh là việc phân bổ vốn vào các dự án, tài sản hoặc hoạt động nhằm tạo ra tác động tích cực, đo lường được về môi trường và xã hội.
Mục tiêu của đầu tư xanh là giảm phát thải carbon, tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và bảo vệ hệ sinh thái, đồng thời được xem như đòn bẩy tài chính để thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc. Hoạt động đầu tư xanh tập trung vào các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, hạ tầng xanh, giao thông sạch, nông nghiệp thông minh, quản lý chất thải và nước sạch.
Vận hành nhà máy điện rác ở Gia Bình, Bắc Ninh
Bên cạnh việc giảm phát thải và bảo vệ môi trường, đầu tư xanh phải bảo đảm tính bền vững, ổn định, giảm rủi ro cho nhà đầu tư.
Hiện nay, Chính phủ đã ban hành nhiều chiến lược và đề án quan trọng, tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy đầu tư xanh. Nổi bật gồm: Chiến lược tăng trưởng xanh 2021 - 2030, tầm nhìn 2050 (Quyết định 1658/QĐ-TTg), định hướng phát triển kinh tế theo hướng giảm phát thải và tăng khả năng chống chịu; Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu (Quyết định 896/QĐ-TTg, 2022) đưa ra các giải pháp tổng thể về giảm phát thải và thích ứng; Đề án phát triển thị trường carbon (Quyết định 232/QĐ-TTg, 2025) xây dựng cơ chế giao dịch tín chỉ carbon trong nước; Đề án thí điểm và Kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn (Quyết định 687/QĐ-TTg, 2022) thúc đẩy sử dụng hiệu quả tài nguyên và giảm chất thải.
Đáng chú ý, danh mục phân loại xanh (Quyết định 21/2025/QĐ-TTg ngày 4/7/2025) quy định cụ thể các loại dự án xanh, được coi là công cụ pháp lý quan trọng nhất để định hướng dòng vốn đầu tư vào các dự án xanh tại Việt Nam.
Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg phân bổ số lượng dự án và danh mục phân loại xanh gồm có: 10 dự án về năng lượng; 3 dự án giao thông vận tải; 2 dự án xây dựng; 3 dự án tài nguyên nước; 12 dự án nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản và bảo tồn đa dạng sinh học; 6 dự án chế biến và sản xuất; 9 dự án dịch vụ môi trường.
Tuy nhiên, trong điều kiện về nguồn vốn, tính cấp thiết và năng lực triển khai hiện nay, các lĩnh vực được ưu tiên là các dự án về năng lượng, giao thông vận tải, nông nghiệp.
Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính Việt Nam cần khoảng 368 tỷ USD từ nay đến năm 2040 để thực hiện đầy đủ các nội dung nhằm đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Báo cáo “Hoạch định lộ trình hoàn thành mục tiêu phát thải Net Zero cho Việt Nam” của McKinsey - một trong ba tập đoàn tư vấn chiến lược lớn nhất thế giới cảnh báo hai rủi ro lớn: tác động từ biến đổi khí hậu toàn cầu và tỷ trọng GDP cao của những ngành kinh tế có mức phát thải lớn. Dù đã có mục tiêu rõ ràng và trọng tâm, nhu cầu vốn khổng lồ cùng các rủi ro tiềm ẩn vẫn là thách thức đáng kể đối với nền kinh tế Việt Nam.
Thực tiễn kinh tế và kinh nghiệm từ nhiều quốc gia có cùng mục tiêu Net Zero cho thấy, kinh tế tuần hoàn là nút thắt trung tâm trong quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng.
Ngày 23/1/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 222/QĐ-TTg về Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035. Theo đó, các ngành kinh tế xanh hoặc đang chuyển xanh sẽ hướng tới chu trình sản xuất tuần hoàn, thu hồi tối đa giá trị sản phẩm và giảm phát thải.
Để đạt được điều này, các ngành phải tự hình thành mối liên kết dựa trên nhu cầu thực tiễn, tạo nên các vòng tuần hoàn khép kín, qua đó hình thành các khu, vùng và liên vùng với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp trong cùng chu trình.
Đây là mô hình đã được áp dụng tại nhiều quốc gia như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Liên minh châu Âu, Canada… trong đó có những nước đặt mục tiêu Net Zero sớm hơn Việt Nam. Hoàn thiện chính sách cho đầu tư xanh sẽ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam như: thu hút nguồn vốn ưu đãi từ các quỹ khí hậu và nhà đầu tư ESG toàn cầu; nâng cao, hiện đại hóa công nghệ, nhất là trong năng lượng tái tạo và sản xuất sạch; đồng thời tạo ra nhiều việc làm xanh, bền vững.
Tuy vậy, để thu hút dòng vốn bền vững và hiệu quả, Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý giám sát việc triển khai các dự án xanh, đồng thời hoàn thiện các cơ chế ưu đãi để khuyến khích nhà đầu tư. Bên cạnh đó, phải bảo đảm môi trường đầu tư minh bạch, ổn định, thống nhất và loại bỏ các rào cản từ thủ tục hành chính và quy định pháp luật.