Hoa ban còn quyến rũ lòng người bởi truyền thuyết của nó. Đó là câu chuyện tình yêu mãnh liệt nhưng cũng đầy nước mắt giữa nàng Ban và chàng Khum, được ví như mối tình giữa Romeo và Juliet của phương Tây. Chuyện kể rằng, ngày xưa vùng Tây Bắc có một cô gái tên Ban, xinh đẹp, nết na và có giọng hát mê đắm lòng người. Nhiều trai mường ngấp nghé nhưng trái tim nàng đã trao gửi cho chàng Khun, giỏi săn bắn và làm nương. Nhưng cha Ban chê Khum nghèo nên đã gả cô cho con trai tạo mường vừa gù vừa lười biếng. Thấy cha cùng nhà tạo mường bàn chuyện cưới hỏi, nàng Ban chạy tìm người yêu cầu cứu. Đúng lúc chàng Khum đi xa. Tuyệt vọng, nàng Ban bèn buộc chiếc khăn piêu của mình vào cầu thang nhà Khum rồi vượt núi, vượt đèo tìm chàng. Cuối cùng, kiệt sức, nàng gục xuống chết trên núi.
Nơi đó sau này mọc lên một loài cây ra hoa trắng muốt vào mùa xuân. Dân các bản mường liền gọi là hoa Ban và coi đó là loài hoa tượng trưng cho hoa tình yêu chung thuỷ. Còn chàng Khum trở về thấy nàng đã bỏ đi, bèn theo tìm. Cuối cùng, chàng cũng kiệt sức mà chết, hoá thành con chim sống lẻ loi. Cứ đến mùa xuân, khi hoa ban nở, chim lại cất tiếng gọi bạn tình da diết. Từ đó, mỗi khi xuân về, hoa ban nở trắng núi rừng, trai gái vùng Tây Bắc lại rủ nhau đi hội, ca hát, múa xoè và bày tỏ tình yêu đôi lứa. Và từ sự tích về tình yêu trắng trong, chung thủy đó nàng Ban đã đi vào thơ ca của dân tộc Thái như một biểu tượng của tình yêu lứa đôi muôn đời.
Trải qua bao thế hệ, câu chuyện tình yêu đẹp đã thấm dần trong sinh hoạt văn hóa tinh thần của các dân tộc trong đó tiêu biểu nhất là dân tộc Thái. Nét tinh khôi của hoa ban tượng trưng cho vẻ đẹp xuân thì, trong trắng của người con gái. Hoa ban cũng là biểu trưng nhằm tôn vinh, minh chứng cho tình yêu bất diệt, thể hiện ước vọng ngàn đời của cộng đồng các dân tộc về hạnh phúc vĩnh cửu, vượt qua mọi lễ giáo, rào cản, định kiến xã hội và những khó khăn của cuộc sống. Không chỉ vậy, sức sống mạnh mẽ, vẫn xanh tươi trên vách núi đồi của hoa ban còn là biểu tượng cho khát vọng vươn lên, chinh phục thiên nhiên, làm chủ bản mường của nhân dân các dân tộc Điện Biên.
Loài hoa đẹp trắng trong, tinh khôi đó đã được Điên Biên tôn vinh trong Lễ hội Hoa Ban mấy năm trở lại đây, thu hút được đông đảo khách du lịch khắp miền Tổ quốc. Năm 2018, Lễ hội Hoa Ban được tổ chức chính từ ngày 17 - 19/3/2018 tại trung tâm TP.Điện Biên Phủ.
Điểm nhấn của Lễ hội Hoa Ban năm nay là Lễ Khai mạc và chương trình nghệ thuật với chủ đề "Hoa Ban - Tình ca Điện Biên", sẽ diễn ra từ 20 - 21 giờ 30 phút ngày 17/3 tại Quảng trường 7/5, TP.Điện Biên Phủ. Dự kiến được truyền hình trực tiếp trên sóng của Đài truyền hình Việt Nam; Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh; Đài Phát thanh và Truyền hình một số tỉnh, thành phố trong nước tiếp sóng.
Trong khuôn khổ Lễ hội sẽ diễn ra các hoạt động: Thi trình diễn trang phục truyền thống các dân tộc tỉnh Điện Biên; trưng bày, giới thiệu, quảng bá sản phẩm du lịch, văn hóa truyền thống dân tộc thiểu số; hoạt động giao lưu, thi đấu thể thao, trò chơi dân gian có thưởng (gồm: giải bóng đá mini 5 người; tung còn; kéo co; tù lu; giã bánh dày; xe đạp thồ; đi cà kheo; đẩy gậy; bịt mắt bắt vịt; lễ hội đua thuyền đuôi én; sự kiện Hoa Anh Đào - Pá Khoang - Điện Biên tại Đảo Hoa - Hồ Pá Khoang, xã Pá Khoang, huyện Điện Biên…
Điều đặc biệt, theo chỉ đạo của UBND tỉnh Điện Biên từ nay đến năm 2020, một số sở, ngành liên quan, các trường chuyên nghiệp, trường THPT trong tỉnh, nhất là chính quyền 2 địa phương: huyện Điện Biên và TP. Điện Biên Phủ dành quỹ đất, nguồn kinh phí nhất định để trồng cây hoa ban. Tại một số trục đường giao thông nội thành thành phố, các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ, huyện lộ... phải chú trọng trồng cây hoa ban; mỗi người dân khu vực thành phố cố gắng trồng và chăm sóc ít nhất 1 cây hoa ban. Cùng với đó là nhiều giải pháp để bảo vệ, chăm sóc, phát triển cây hoa ban.