Ngày 3/10, tại phường Xuân Hương - Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng, Bộ VH,TT&DL phối hợp với UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025.
Toàn cảnh Hội nghị tại phường Xuân Hương-Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng
Chủ trì hội nghị có Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Trịnh Thị Thủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Võ Ngọc Hiệp và phát biểu chào mừng của Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Hồ Văn Mười. Tham dự Hội nghị có đại diện lãnh đạo các cơ quan thuộc Bộ VH,TT&DL, sở VH,TT&DL các tỉnh, thành phố…
Những kết quả bước đầu hiện thực hóa bảo tồn và phát huy về văn hóa
Dự án 6 có 19 nhiệm vụ thành phần, bao gồm nhiều lĩnh vực, chính sách hỗ trợ về phát triển văn hóa, thể thao và du lịch vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi với mục tiêu chủ yếu là “khôi phục, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, bồi dưỡng, đào tạo cán bộ văn hóa; hỗ trợ cơ sở vật chất, trang thiết bị văn hóa cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để nâng cao mức thụ hưởng về văn hóa cho đồng bào các dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng”.
Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Trịnh Thị Thủy và Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng Hồ Văn Mười phát biểu
Thực hiện Đề án này trong giai đoạn 2021-2025, Bộ VH,TT&DL cho biết đã đạt được một số kết quả. Đây là những bước đi khởi đầu tuy chưa đạt được như mong đợi nhưng hết sức đáng trân trọng. Ở cấp trung ương, đã tổ chức bảo tồn 15 lễ hội truyền thống tiêu biểu; xây dựng 36 mô hình bảo tồn văn hóa truyền thống; hỗ trợ trang thiết bị hoạt động cho 31 nhà văn hóa - khu thể thao thôn của 6 tỉnh khu vực miền núi phía Bắc; tổ chức 7 chương trình khôi phục, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số có dân số ít người.
Mặt khác, thực hiện Dự án đã tổ chức trên 40 lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy văn hóa phi vật thể; 29 chương trình hỗ trợ nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa phi vật thể có nguy cơ mai một; tổ chức 08 ngày hội, liên hoan về các loại hình văn hóa, nghệ thuật truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số theo khu vực và toàn quốc, theo từng dân tộc, loại hình nghệ thuật…
Các đại biểu tham quan văn hóa dân tộc Churu tại tỉnh Lâm Đồng của Dự án 6
Ở cấp địa phương, xây dựng 69 điểm đến du lịch tiêu biểu; 48 làng, bản văn hóa truyền thống tiêu biểu được hỗ trợ đầu tư xây dựng; 29 di tích được hỗ trợ kinh phí tu bổ, tôn tạo; 3.220 Nhà văn hóa - khu thể thao tại các thôn, bản vùng dân tộc thiểu số và miền núi được hỗ trợ xây dựng mới hoặc cải tạo; 695 câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian và 5.760 đội văn nghệ truyền thống tại các thôn, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã được hỗ trợ thành lập, duy trì hoạt động hiệu quả …
Cũng thông tin từ Bộ VH,TT&DL, tổng nguồn vốn ngân sách trung ương của Dự án 6 là 3.160 tỷ đồng (vốn đầu tư 1.806 tỷ đồng; vốn sự nghiệp 1.354 tỷ đồng). Trong đó, vốn đầu tư trung ương giao cho địa phương 1.746 tỷ đồng; Bộ VH,TT&DL 60,0 tỷ đồng; vốn sự nghiệp trung ương giao cho địa phương1.151 tỷ đồng; Bộ VH, TT&DL 203,7 tỷ đồng. Tính đến hết năm 2024, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư trung ương của các địa phương khoảng 60%, vốn sự nghiệp trung ương đạt khoảng 63%.
Các đại biểu tham dự tại Hội nghị
Đồng bộ và đủ lực là những bài toán cần giải
Hội nghị đã chỉ ra nhiều mặt còn tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện Dự án 6. Đó là công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia còn nhiều hạn chế; nhiều hộ nghèo, cận nghèo chưa nắm bắt đầy đủ một số nội dung chính sách hỗ trợ của Chương trình để tổ chức thực hiện. Một bộ phận nghệ nhân, đồng bào các dân tộc thiểu số chưa biết đến các chính sách hỗ trợ trong việc tham gia vào các hoạt động bảo tồn văn hóa, phát triển du lịch của Chương trình. Cùng với đó còn là kinh phí hạn hẹp, giao muộn và tiến độ giải ngân nguồn vốn ngân sách trung ương chậm…
Các nghệ nhân biểu diễn văn hóa cồng chiêng cho du khách tại mô hình Làng Churu, xã Quảng Lập, tỉnh Lâm Đồng
Theo Cục Di sản văn hóa, khó khăn trong quá trình tổ chức lớp truyền dạy và thực hành di sản là thời gian triển khai ngắn, trong khi thủ tục đầu tư và giải ngân vốn còn phức tạp, ảnh hưởng đến tiến độ; một số mô hình mới như “di sản kết nối” còn xa lạ với cộng đồng, việc tiếp cận ban đầu gặp khó khăn. Năng lực cán bộ cơ sở chưa đồng đều; kỹ năng truyền dạy của nghệ nhân chưa được bảo đảm yêu cầu nghiệp vụ sư phạm và việc triển khai, thực hiện chính sách hỗ trợ nghệ nhân đã được luật hóa còn chậm, chưa hỗ trợ kịp thời các nghệ nhân tuổi cao.
Đồng bào Churu giới thiệu về văn hóa của dân tộc mình cho các đại biểu tham gia khảo sát mô hình của Dự án 6
Cũng nêu những tồn tại, khó khăn, Cục thể dục thể thao cho rằng, công tác bảo tồn còn manh mún; nhiều trò chơi bị mai một do lớp trẻ ít tham gia, thiếu sân chơi thường xuyên; việc khai thác gắn với du lịch còn ở mức thử nghiệm, thiếu chuyên nghiệp và chưa tạo sản phẩm hấp dẫn, có thương hiệu…
Văn hóa truyền thống phải là sản phẩm đặc sắc và không thể thiếu của ngành du lịch
Bộ VH, TT&DL đề xuất tiếp tục triển khai 10 dự án thành phần theo Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 của Quốc hội, trong đó có Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” với mục tiêu chung là “Khôi phục, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, bồi dưỡng, đào tạo cán bộ làm công tác dân tộc, văn hóa, thể thao, du lịch; hỗ trợ cơ sở vật chất, trang thiết bị văn hóa cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để nâng cao mức thụ hưởng về văn hóa cho đồng bào các dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng”.
Biểu diễn văn hóa cồng chiêng của đồng bào dân tộc M'Nông, tỉnh Lâm Đồng
Có 4 nhiệm vụ được nêu lên, gồm: Bảo tồn làng, bản văn hóa truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số; Bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia của các dân tộc thiểu số; Xây dựng, cải tạo thiết chế văn hóa, thể thao và trang thiết bị tại các thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Xây dựng điểm đến du lịch tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Cùng với đó là những hoạt động hỗ trợ, theo Bộ VH,TT&DL có 10 nhiệm vụ. Gồm: Khôi phục, bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số có khó khăn đặc thù; Tổ chức ngày hội, giao lưu, liên hoan về các loại hình văn hóa, nghệ thuật truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số; hội thi các môn thể thao dân tộc. Đó là, bảo tồn, phát huy lễ hội truyền thống của các dân tộc thiểu số; phục hồi, phát huy lễ hội truyền thống của cộng đồng các dân tộc vùng ven biển góp phần đa dạng hóa các sản phẩm du lịch biển, ven biển; Nghiên cứu và tổ chức thực hành, trình diễn về văn hóa phi vật thể các dân tộc thiểu số; tổ chức các hoạt động bảo vệ, phát triển tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số.
Rất cần đủ nguồn lực về kinh phí thì mới thực sự khích lệ mạnh các nghệ nhân trong việc bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống
Và đó là, tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ liên quan đến các nội dung hỗ trợ của Dự án; tổ chức truyền dạy văn hóa phi vật thể; Hỗ trợ trang thiết bị phục vụ cho hoạt động văn hóa, thể thao đối với các nhà văn hóa, khu thể thao thôn, bản và tương đương; hỗ trợ tủ sách cộng đồng cho các xã, thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Hỗ trợ hoạt động của các câu lạc bộ văn hóa dân gian, đội văn nghệ truyền thống tại các thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng di dân tái định cư.
Và đó còn là, xây dựng mô hình bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch; mô hình bảo tồn, phát huy các môn thể thao truyền thống, thể thao đặc thù vùng đồng bào dân tộc thiểu số; Xây dựng hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc thiểu số Việt Nam. Tổ chức tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá rộng rãi giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số; chương trình quảng bá, xúc tiến du lịch tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.