Đây là diễn đàn đa chiều để các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách và các nhà nghiên cứu thảo luận, chia sẻ và đề xuất các giải pháp nhằm giải quyết các vấn đề đang đặt ra. Qua đó, giúp khai thác và phát triển toàn diện tiềm năng của ngành năng lượng, đáp ứng được những thách thức hiện tại và tương lai.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS Hà Khắc Minh, Tổng biên tập Tạp chí Tài chính doanh nghiệp cho hay, bối cảnh thế giới bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ sang nền kinh tế carbon thấp, chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu đang trải qua những thay đổi sâu sắc. Các yếu tố như biến đổi khí hậu, bất ổn địa chính trị, tiến bộ công nghệ và yêu cầu về phát triển bền vững đang tạo ra áp lực buộc các quốc gia và doanh nghiệp phải tái định hình chiến lược năng lượng, trong đó chuỗi cung ứng đóng vai trò cốt lõi.
Với vị trí địa lý chiến lược, đường bờ biển dài, khí hậu nhiệt đới gió mùa với lượng bức xạ mặt trời và tốc độ gió cao, đặc biệt là tại miền Trung và Tây Nguyên, tạo thuận lợi cho Việt Nam phát triển điện mặt trời, điện gió và năng lượng sinh khối – các nguồn đang là trọng tâm trong chiến lược năng lượng toàn cầu. Bên cạnh đó, Việt Nam nằm gần các trung tâm sản xuất năng lượng tái tạo và chuỗi cung ứng thiết bị lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, dễ dàng kết nối với chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
Diễn đàn thu hút sự quan tâm đông đảo của các chuyên gia và doanh nghiệp
PGS.TS. Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế cho rằng, để doanh nghiệp năng lượng có thể thực sự phát huy vai trò, cần có một hệ thống chính sách tài chính đồng bộ, hiệu quả nhằm hỗ trợ tiếp cận vốn, đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng với những biến động của thị trường năng lượng toàn cầu.
PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế phát biểu tại Diễn đàn
Vai trò của doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng năng lượng (cả truyền thống và tái tạo): Doanh nghiệp là trung tâm của chuỗi cung ứng năng lượng.
Trong cấu trúc của chuỗi giá trị năng lượng – từ khai thác, sản xuất, truyền tải, phân phối đến tiêu thụ doanh nghiệp đóng vai trò then chốt ở tất cả các mắt xích. Trong đó: ở mảng năng lượng truyền thống (nhiệt điện, thủy điện): các tập đoàn như EVN, PVN, TKV cùng hàng loạt doanh nghiệp tư nhân đang nắm giữ phần lớn công suất phát điện và truyền tải. Trong năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió): các doanh nghiệp tư nhân (TTC, Trung Nam, BCG, AMI AC Renewables…) đang chiếm gần 80% tổng công suất điện mặt trời được đưa vào vận hành theo số liệu từ Bộ Công Thương năm 2024. Việc doanh nghiệp trở thành trung tâm trong chuỗi cung ứng không chỉ giúp đảm bảo an ninh năng lượng mà còn thúc đẩy hiệu quả vận hành, sáng tạo mô hình kinh doanh mới (như mô hình điện áp mái bán điện lên lưới, lưu trữ phân tán...).
Nhu cầu hỗ trợ tài chính là tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh: đầu tư vào năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo đòi hỏi nguồn vốn lớn, thời gian thu hồi dài và chịu rủi ro biến động chính sách. Do đó, hỗ trợ tài chính từ Nhà nước và các định chế tài chính là rất cần thiết. Cụ thể, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư (Báo cáo 2024), nhu cầu vốn đầu tư cho chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam giai đoạn 2021 – 2030 ước tính lên đến 134,7 tỷ USD, trong đó 70% đến từ khu vực tư nhân. Tuy nhiên, chỉ khoảng 15 – 20% doanh nghiệp trong ngành năng lượng tiếp cận được tín dụng ưu đãi do thiếu cơ chế bảo lãnh, rủi ro doanh thu từ chính sách giá điện (theo VCCI, 2024). Do đó, cần có hệ sinh thái tài chính xanh gồm tín dụng ưu đãi, bảo lãnh vay vốn, hỗ trợ bảo hiểm rủi ro hoặc phát hành trái phiếu xanh để tạo dòng vốn bền vững cho khu vực doanh nghiệp.
Đổi mới công nghệ – chìa khóa để thích ứng và phát triển: trong bối cảnh Việt Nam cam kết phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 theo COP26, doanh nghiệp phải đầu tư đổi mới công nghệ để nâng cao hiệu suất năng lượng (giảm tiêu hao nhiên liệu, giảm phát thải). Áp dụng công nghệ lưu trữ điện, số hóa hệ thống vận hành (SCADA, AI quản lý phụ tải…). Tham gia thị trường điện cạnh tranh và thị trường phát thải carbon trong tương lai. Theo khảo sát của Bộ Công Thương (2025).
Do vậy, cần sớm hoàn thiện khung chính sách tài chính xanh, ưu đãi thuế – tín dụng và quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng năng lượng.
PGS.TS. Ngô Trí Long đề xuất chính sách tài chính hỗ trợ doanh nghiệp năng lượng Việt Nam những vấn đề như: thiết lập Quỹ chuyển dịch năng lượng quốc gia: cung cấp tín dụng ưu đãi, bảo lãnh rủi ro và hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng sạch.
Xây dựng cơ chế tín dụng xanh rõ ràng cho các ngân hàng thương mại, có hướng dẫn chi tiết từ Ngân hàng Nhà nước.
Cuối cùng, PGS.TS Long nhất mạnh, trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện đồng thời nhiều cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu, đặc biệt là mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 theo Tuyên bố tại COP26, chính sách tài chính cần được nhìn nhận như một công cụ chiến lược và động lực trọng yếu thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng.
Để đạt được điều đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ và nhất quán giữa ba trụ cột then chốt: Chính phủ - Hệ thống tài chính - Doanh nghiệp.
Từ góc độ chính sách, một trong những yêu cầu cấp thiết hiện nay là phải khẩn trương xây dựng và triển khai Chiến lược tài chính xanh quốc gia theo hướng toàn diện và khả thi nhằm tạo khuôn khổ pháp lý rõ ràng cho các hoạt động đầu tư xanh. Chiến lược này cần đảm bảo các nguyên tắc:
Đồng bộ giữa chính sách tài khóa và tiền tệ, đặc biệt là phối hợp trong phát hành trái phiếu xanh, ưu đãi thuế và tín dụng xanh; thực chất trong hỗ trợ khu vực doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ thông qua các công cụ như bảo lãnh tín dụng, trợ cấp lãi suất, hay mô hình hợp tác công – tư (PPP) hiệu quả; hướng đến kết quả đo lường được, bằng việc xây dựng bộ chỉ số tài chính xanh, cơ chế theo dõi – đánh giá minh bạch và tiêu chuẩn hóa các sản phẩm tài chính thân thiện môi trường.
Các diễn giả tham gia Diễn đàn
Ngoài ra, cần tiếp tục nghiên cứu và áp dụng các bài học thành công từ quốc tế như: Quỹ Khí hậu & Chuyển đổi của Đức, ngân hàng phát triển xanh của Hàn Quốc, hay cơ chế tín dụng xanh trong khu vực ASEAN... nhằm tăng cường tính cạnh tranh và khả năng tiếp cận vốn của các doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị năng lượng toàn cầu.