Phát biểu khai mạc tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh nhấn mạnh, việc thành lập và vận hành trung tâm tài chính quốc tế là quyết sách lớn của Đảng và Nhà nước. Đến nay, cơ sở chính trị, pháp lý đã rất rõ. Bộ Chính trị đã có Kết luận số 47-TB/TW liên quan đến việc xây dựng Trung tâm tài chính khu vực và quốc tế tại Việt Nam. Dưới sự tham mưu kịp thời của Chính phủ, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 222/2025/QH15 về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.
Tuy nhiên, Nghị quyết của Quốc hội chỉ là khung khổ pháp lý chung. Trên cơ sở nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ sẽ ban hành các nghị định để triển khai thi hành.
Trong danh mục 8 nghị định được giao, Bộ Tư pháp đã thẩm định 5 dự thảo nghị định, trong đó có 2 dự thảo nghị định đã được các bộ, ngành chủ trì soạn thảo trình Chính phủ. Tuy vậy, vẫn còn 3 dự thảo nghị định đang trong quy trình và 2 dự thảo nghị định chưa được trình.
Tọa đàm là diễn đàn để các đại biểu trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, lắng nghe ý kiến từ các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cộng đồng doanh nghiệp và các cơ quan quản lý nhà nước liên quan nhằm hoàn thiện các dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 222/2025/QH15 của Quốc hội.
Theo bà Đào Thanh Hương, Phó Cục trưởng Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính), Bộ Tài chính được giao chủ trì soạn thảo 2 Nghị định là Nghị định về thành lập Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam và Nghị định hướng dẫn về chính sách tài chính trong Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam.
Quang cảnh tọa đàm
Về thành lập Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, Nghị quyết 222 đã nêu rõ là thành lập Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam tại TPHCM và thành phố Đà Nẵng. Đây là mô hình đặc biệt, chưa từng có, không thể học ở đâu vì không nước nào có mô hình một trung tâm tài chính hai địa điểm như Việt Nam. Vì vậy, trong xây dựng dự thảo Nghị định về thành lập Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam, Bộ Tài chính đã phối hợp rất chặt chẽ với hai thành phố do trung tâm tài chính đặt trên địa bàn của hai thành phố, liên quan đến tổng thể phát triển của hai thành phố.
Trong dự thảo, hiện Bộ Tài chính đề xuất có hai cơ quan điều hành, hai cơ quan giám sát. Bộ Tài chính cho rằng việc này nhằm bảo đảm tính độc lập, chủ động của hai địa phương trong quá trình phát triển và vai trò của Chính phủ sẽ là định hướng phát triển của trung tâm tại hai địa phương để đảm bảo không có sự cạnh tranh lẫn nhau.
Đối với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan điều hành, cơ quan giám sát, Bộ Tài chính đề xuất sẽ giao tất cả cho hai cơ quan này tại hai địa phương, theo tinh thần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ.
Nêu tham luận tại tọa đàm, Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương (Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp) cho biết, trung tâm tài chính quốc tế là một khu vực (thường tập trung ở một thành phố hoặc đặc khu) nơi hội tụ các dịch vụ tài chính toàn cầu, như ngân hàng, bảo hiểm, thị trường vốn, quản lý quỹ, tài chính phái sinh, tài sản số, fintech, trọng tài thương mại quốc tế… Trung tâm tài chính quốc tế đóng vai trò như “điểm trung chuyển” của dòng vốn, công nghệ tài chính và nhân lực chất lượng cao, có sức lan tỏa vượt phạm vi quốc gia.
Theo ông Nguyễn Văn Cương, một trung tâm tài chính quốc tế chỉ thành công khi có khung pháp lý minh bạch, ổn định, có khả năng dự báo và thân thiện với nhà đầu tư quốc tế. Khung pháp lý này phải đáp ứng được những yêu cầu cơ bản như bảo đảm niềm tin pháp lý (legal certainty) cho doanh nghiệp và nhà đầu tư toàn cầu; tạo môi trường cạnh tranh công bằng và cơ chế giải quyết tranh chấp độc lập, đáng tin cậy; linh hoạt, thích ứng nhanh với đổi mới công nghệ (fintech, tài sản số, trí tuệ nhân tạo); kết nối quốc tế thông qua tương thích chuẩn mực toàn cầu (FATF, IOSCO, Basel, IAIS…).
Ông cho rằng, để thiết kế khung pháp lý có chất lượng cho trung tâm tài chính quốc tế, cần tuân theo những nguyên tắc nhất định. Theo đó, khung pháp lý cho trung tâm tài chính quốc tế có thể được thiết kế theo hướng có sự tách biệt hợp lý với hệ thống pháp luật quốc gia. Trong khung pháp lý của trung tâm tài chính quốc tế thường đi kèm với việc thiết kế tòa án hoặc cơ quan tài phán có tính liêm chính cao nhất có thể. Ngoài ra, để giảm thiểu các quy trình, thủ tục hành chính phức tạp, giảm thiểu chi phí tuân thủ, trung tâm tài chính quốc tế thường có một cơ quan quản lý thống nhất. Khung pháp lý bao gồm khuôn khổ pháp lý hiện đại về tài chính, chính sách về thuế và xuất nhập cảnh thuận lợi cho các nhân tài tài chính, nhân tài công nghệ, nhân tài pháp lý và các chuyên gia khác.
Gợi ý về việc xây dựng khung pháp lý cho Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, ông Nguyễn Văn Cương cho rằng, cần chọn mô hình khung pháp lý phù hợp với bối cảnh. Theo đó, mô hình "đặc khu pháp lý common law" có thể là mô hình cần tính tới nhưng phù hợp với quốc gia pháp luật thành văn để tạo môi trường thân thiện quốc tế. Đi kèm với đó là việc thiết lập cơ quan quản lý một cửa, minh bạch, chuyên nghiệp, có thẩm quyền đầy đủ cùng cơ chế giải quyết tranh chấp tin cậy, sử dụng ngôn ngữ quốc tế phổ biến (tiếng Anh), trọng tài quốc tế.
Cần tập trung xây dựng thương hiệu niềm tin pháp lý vì trung tâm tài chính quốc tế cạnh tranh chủ yếu bằng uy tín pháp luật và năng lực thể chế, không chỉ bằng ưu đãi thuế.
Bên cạnh đó, cần quan tâm xử lý một số vấn đề pháp lý tất yếu sẽ phát sinh, bao gồm xung đột pháp luật quốc nội - trung tâm tài chính quốc tế. Đồng thời, cần tránh bị coi là "thiên đường thuế", gắn ưu đãi thuế với đích đến cụ thể; thu hút nhân lực quốc tế thông qua các chính sách thị thực linh hoạt, hành chính một cửa, tòa án/thủ tục hành chính điện tử...