Bộ Công Thương cho biết, đoàn kiểm tra đã tiến hành kiểm tra phát triển điện mặt trời tại các tỉnh: Bình Phước, Đồng Nai, Bình Dương, Long An, Ninh Thuận, Bình Thuận, Gia Lai, Đắk Nông, Đắk Lắk và TPHCM.
Theo đánh giá tổng quan của đoàn kiểm tra, về mặt tích cực, báo cáo của các tỉnh, có nhiều địa phương đánh giá, từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời, trên địa bàn đã thu hút nhiều nhà đầu tư phát triển điện mặt trời mái nhà tận dụng mái nhà công xưởng hiện có hay các mái nhà dân dụng hoặc các công trình hạ tầng kỹ thuật khác lắp đặt các tấm quang điện mặt trời để phát điện phục vụ cho việc sản xuất, kinh doanh, sinh hoạt, góp phần khai thác hiệu quả nguồn năng lượng mặt trời có nhiều tiềm năng, qua đó đảm bảo cung ứng điện năng, an ninh năng lượng cho tỉnh nhà. Ngoài ra, trong thời gian ngắn, trên địa bàn tỉnh đã thu hút được nhiều các nguồn đầu tư từ doanh nghiệp, cá nhân, hộ gia đình. Các trang trại được xây dựng có lắp điện mặt trời mái nhà nếu tổ chức sản xuất đạt hiệu quả sẽ tạo ra giá trị lớn về kinh tế và giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động của địa phương.
Tuy nhiên, Bộ Công Thương cũng nhận định, việc phát triển điện mặt trời mái nhà trong thời gian qua còn tồn tại một số bất cập. Như các nhà đầu tư phát triển tập trung ở một số địa phương có cường độ bức xạ cao, số giờ nắng trung bình trong năm lớn, trong khi hạ tầng lưới điện chưa đáp ứng yêu cầu về truyền tải. Lĩnh vực năng lượng tái tạo là lĩnh vực mới được phát triển trong thời gian gần đây, trong đó có lĩnh vực điện mặt trời và đặc biệt là điện mặt trời mái nhà. Phần lớn các nhà đầu tư trong lĩnh vực điện mặt trời mái nhà mới được thành lập hoặc các doanh nghiệp tư nhân, chưa có nhiều kinh nghiệm về đầu tư. Do đó, trong quá trình chuẩn bị, triển khai đầu tư xây dựng, nghiệm thu, đưa vào sử dụng, một số chủ đầu tư chưa thực hiện tốt các quy định về xây dựng, phòng cháy chữa cháy, đất đai, môi trường... mà chủ yếu tập trung và quan tâm đến việc đấu nối chuyên ngành điện lực, hoàn thành lắp đặt thiết bị điện và xác nhận ngày vận hành để đưa vào phát điện.
Ngoài ra, việc phát triển điện mặt trời mái nhà trong thời gian vừa qua không đồng đều ở các địa phương, tập trung nhiều ở những vùng phụ tải thấp, dẫn đến không phù hợp nhu cầu sử dụng điện, làm mất cân đối trong quá trình điều độ và vận hành hệ thống điện, ảnh hưởng độ tin cậy cung cấp điện.
Điện mặt trời mái nhà góp phần đảm bảo cung ứng điện năng cho nhiều địa phương trong thời gian qua
Kết luận về việc chấp hành pháp luật trong quá trình phát triển điện mặt trời mái nhà tại các đơn vị được kiểm tra, Bộ Công Thương chỉ ra nhiều sai phạm.
Cụ thể, tại Công ty TNHH MTV Điện lực Đồng Nai, thời gian thực hiện thỏa thuận đấu nối điện mặt trời mái nhà vượt quá thời hạn quy định của Bộ Công Thương đối với 2 khách hàng; ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong thỏa thuận đấu nối, trái với quy định của Bộ Công Thương. Việc này xảy ra tại hệ thống điện mặt trời mái nhà Cao Capital, Xuân Phú Đông, Công ty TNHH Quang Trung.
Công ty Điện lực Bình Dương sai phạm khi thỏa thuận đấu nối vượt quá công suất theo đề nghị của khách hàng, ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong thỏa thuận đấu nối, không đúng với công suất trong đơn đề nghị bán điện, sai lệch với biên bản nghiệm thu.
Việc này xảy ra tại hệ thống điện mặt trời mái nhà tại Công ty TNHH Thái Cát năng lượng xanh, Công ty TNHH Đầu tư năng lượng Hậu Giang, Công ty TNHH Thương mại sản xuất Hoàng Kim Phát, Công ty CP Mai Sơn Lâm.
Ngoài ra, sai phạm tương tự cũng xảy ra tại Công ty Điện lực Bình Phước.
Công ty Điện lực Ninh Thuận cũng vi phạm thời gian thực hiện thỏa thuận đấu nối điện mặt trời mái nhà khi vượt quá thời hạn quy định của Bộ Công Thương. Việc này xảy ra tại các hệ thống điện mặt trời mái nhà của Công ty CP Phát triển Zeus, Công ty TNHH Năng lượng Hoàng Quân, Công ty TNHH Thảo Nguyên Farm, khách hàng có mã PB18020044373.
Công ty này cũng ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong đơn đăng ký phát triển, thỏa thuận đấu nối trái với quy định của Bộ Công Thương. Sai phạm xảy ra tại hệ thống điện mặt trời mái nhà của Công ty BP Solar, Công ty Bắc Phương, Công ty TNHH Đầu tư thương mại Gia Nhật Minh.
Theo đoàn kiểm tra, thỏa thuận, chấp thuận đấu nối hệ thống điện mặt trời mái nhà gây quá tải hệ thống điện là trái quy định của Thủ tướng Chính phủ. Việc này xảy ra tại các trạm biến áp 110/22kV Ninh Sơn, Tháp Chàm, Ninh Hải, Ninh Thuận 1, Ninh Phước, dẫn đến làm tăng công suất truyền tải lên đường dây 110kV cấp cho các trạm biến áp này.
Đoàn kiểm tra cũng phát hiện công ty thỏa thuận đấu nối, nghiệm thu, ký hợp đồng mua bán điện không đúng đối tượng là hệ thống điện mặt trời mái nhà. Cụ thể, 30% tấm quang điện được lắp đặt trên khung giá đỡ nhưng không có mái nhà. Việc này xảy ra tại cụm công trình của các chủ đầu tư là Công ty TNHH Năng lượng Minh Cường, Công ty TNHH Năng lượng Anh Tuấn, Công ty TNHH Điện năng Bình Minh Ninh Thuận, Công ty TNHH Quốc Thắng Ninh Thuận thuộc thôn Bầu Ngứ, xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận.
Công ty Điện lực Bình Thuận cũng bị chỉ ra trình tự thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà trái với quy định tại hệ thống điện mặt trời mái nhà của Công ty CP Đầu tư Năng lượng tái tạo Bình An, Công ty Công nghệ xanh Toàn Cầu; nghiệm thu, ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong văn bản chấp thuận đấu nối, trái với quy định, xảy ra tại hệ thống điện mặt trời mái nhà của Công ty TNHH Hàm Tân Solar farm.
Bộ Công Thương cũng cho hay, nhiều sai phạm tương tự cũng xảy ra với các công ty điện lực miền Trung.
Tại Công ty Điện lực Gia Lai, đoàn kiểm tra chỉ ra thời gian thực hiện thỏa thuận đấu nối điện mặt trời mái nhà vượt quá thời hạn quy định của Bộ Công Thương. Việc này xảy ra tại các hệ thống điện mặt trời mái nhà của Công ty PV Venus, Công ty PV ENERGRY, Công ty TNHH MTV Tiến Minh Gia Lai, Công ty TNHH Năng lượng Thăng Bình, Công ty TNHH Đầu tư và thương mại LTH Việt Nam.
Trình tự thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà trái với quy định của Bộ Công Thương xảy ra tại hệ thống điện mặt trời mái nhà của Công ty TNHH MTV Tiến Minh Gia Lai, Công ty TNHH Năng lượng Thăng Bình, Công ty TNHH Đầu tư và thương mại LTH Việt Nam, Công ty TNHH Công nghệ xanh Bắc Nguyên, Công ty TNHH Công nghệ xanh Cao Nguyên, Công ty TNHH MTV Cộng Hòa Gia Lai, Công ty TNHH Xây dựng thương mại Xuân Mai Gia Lai, Công ty TNHH MTV Năng lượng xanh Vĩnh Sơn.
Công ty này cũng chốt chỉ số công tơ, đưa vào vận hành nhưng không có sản lượng phát điện trong năm 2020 và ký hợp đồng mua bán điện trái với quy định của Thủ tướng Chính phủ. Việc này xảy ra tại hệ thống điện mặt trời mái nhà của Công ty TNHH Xây dựng và Thương mại Phú Cường, Công ty CP PV Energy, Công ty TNHH MTV Đại Thắng, Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu Phú Lợi Lộc.
Công ty Điện lực Đắk Nông bị phát hiện thời gian giải quyết cho khách hàng trong việc thỏa thuận đấu nối, ký hợp đồng mua bán điện mặt trời mái nhà vượt quá thời hạn quy định của Bộ Công Thương; chấp thuận đấu nối, đưa vào vận hành, ký hợp đồng mua bán điện trong khi đã xác định tình trạng quá tải lưới điện và yêu cầu khách hàng cam kết cắt giảm công suất khi lưới điện quá tải là trái quy định của Thủ tướng Chính phủ và Bộ Công Thương.
Ngoài ra, theo đoàn kiểm tra, việc chốt chỉ số công tơ, đưa vào vận hành nhưng không có sản lượng phát điện trong năm 2020 tại hệ thống điện mặt trời mái nhà có mã khách hàng PC13DD0437919, PC13DD0437920, PC13DD0437921, Công ty CP Năng lượng Lộc Điền, Công ty TNHH Đầu tư xây dựng Thiên Lộc Đắk Nông, Công ty TNHH Solar Farm cơ khí Hoa Đông... là chưa phù hợp quy định.
Theo đoàn kiểm tra, việc thỏa thuận đấu nối, nghiệm thu đưa vào vận hành và ký hợp đồng mua bán điện của hệ thống điện mặt trời mái nhà gây quá tải hệ thống lưới điện là trái quy định của Thủ tướng Chính phủ. Việc này xảy ra tại lộ ĐD481CJU, các trạm biến áp 110kV Đắk Mil, Đắk Song, Đắk R'Lấp 2, Krông Nô và dẫn đến tăng công suất truyền tải lên đường dây 110kV cấp cho các trạm này.
Bộ Công Thương chỉ rõ nhiều sai phạm liên quan đến phát triển điện mặt trời mái nhà tại các công ty điện lực và địa phương
Còn tại Công ty Điện lực Đắk Lắk, đoàn kiểm tra chỉ ra việc nghiệm thu, ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong văn bản chấp thuận đấu nối, trái với quy định.
Công ty này cũng thỏa thuận đấu nối có điều kiện (theo báo cáo của công ty là 101 khách hàng), nghiệm thu đưa vào vận hành và ký hợp đồng mua bán điện của hệ thống điện mặt trời mái nhà gây quá tải hệ thống lưới điện là trái quy định. Việc này xảy ra tại lộ XT476T2.KBU-TBA 220kV Krông Buk, các trạm biến áp 110kV ESO, Krông Ana và dẫn đến tăng công suất truyền tải lên đường dây 110kV cấp cho các trạm này.
Đáng chú ý, Công ty Điện lực Đắk Lắk thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà không đúng với hiện trạng lưới điện, thiếu minh bạch. Cụ thể, lưới điện chưa quá tải nhưng thông báo trên website là trạm/đường dây không giải tỏa được công suất; thông báo trên website đường dây/trạm biến áp không còn giải tỏa được công suất nhưng sau đó chấp thuận đấu nối nhiều khách hàng đấu nối vào lưới điện trung áp đã công bố quá tải trước đó. Điều này đã vi phạm quy định của Luật Điện lực năm 2004.
Đoàn kiểm tra đề nghị Tổng công ty Điện lực Thành phố Hồ Chí Minh rà soát tất cả việc thỏa thuận đấu nối, ký kết hợp đồng, phụ lục hợp đồng, áp dụng giá mua/bán điện các hệ thống điện mặt trời mái nhà theo đúng quy định của pháp luật.
Bên cạnh đó, căn cứ các biên bản làm việc của đoàn kiểm tra tại những dự án điện mặt trời mái nhà, Bộ Công Thương cho rằng các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Long An, Ninh Thuận, Bình Thuận, Gia Lai, Đắk Nông, Đắk Lắk và Thành phố Hồ Chí Minh chưa quản lý, theo dõi, kiểm tra kịp thời hoạt động liên quan đến điện mặt trời tại địa phương theo thẩm quyền. Cụ thể, một số hệ thống điện mặt trời mái nhà lắp trên mái của công trình, dự án trong khu công nghiệp, khu kinh tế, đưa vào vận hành thương mại trước ngày 1/1/2021 nhưng tại thời điểm kiểm tra chưa có giấy phép xây dựng, văn bản nghiệm thu về phòng cháy chữa cháy theo quy định. Nhiều hệ thống điện mặt trời mái nhà lắp trên mái của trang trại nông nghiệp (chăn nuôi hoặc trồng trọt...) đã đưa vào vận hành thương mại trước ngày 1/1/2021 nhưng hồ sơ, thủ tục liên quan đến đất đai của các trang trại nông nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu theo quy định.
Trên cơ sở kết luận, đoàn kiểm tra yêu cầu các công ty điện lực được kiểm tra chịu trách nhiệm kiểm tra, rà soát toàn bộ quá trình phát triển các dự án/hệ thống điện mặt trời mái nhà như chấp thuận, thỏa thuận đấu nối, nghiệm thu, đưa vào phát điện, chốt chỉ số công tơ, ký hợp đồng mua bán điện theo đúng, đủ quy định pháp luât. Phối hợp với Tập đoàn Điện lực Việt Nam, các cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương để xử lý các dự án/hệ thống điện mặt trời mái nhà.
Tập đoàn Điện lực Việt Nam chủ trì xử lý các hệ thống điện mặt trời mái nhà, các tổ chức và cá nhân có liên quan đã vi phạm quy định của pháp luật trong quá trình thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà. Chỉ đạo, kiểm tra, rà soát toàn bộ quá trình thực hiện phát triển các dự án/hệ thống điện mặt trời mái nhà tại các công ty diện lực trên toàn quốc. Trường hợp phát hiện các hành vi vi phạm, đề nghị xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật. Yêu cầu các đơn vị điện lực rà soát điều kiện kinh doanh của các chủ đầu tư dự án/hệ thống điện mặt trời mái nhà trong lĩnh vực phát điện theo đúng quy định của pháp luật hiện hành.
Bộ Công Thương cũng đề nghị các tỉnh, thành phố liên quan thực hiện hậu kiểm theo đúng thẩm quyền; việc các đơn vị, cá nhân có liên quan cung cấp hồ sơ, tài liệu không đúng cho đoàn kiểm tra trong quá trình kiểm tra phải chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật.