Không dự báo được sự phát triển “bùng nổ” của điện mặt trời
Đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai) chất vấn Bộ trưởng Trần Tuấn Anh về các vấn đề liên quan đến điện mặt trời gồm: Quy hoạch điện VII bị phá vỡ, cơ sở của mức giá 9,3 cent/kWh.
Về câu hỏi của đại biểu Hà, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết: Trong Quy hoạch điện VII Việt Nam có dự kiến nguồn phát từ điện mặt trời đến năm 2020 sẽ đạt được công suất là 800MW, cũng tương tự như vậy, đến năm 2025 chúng ta sẽ đạt con số cao hơn. Tuy nhiên, tổng sơ đồ 7 được phê chuẩn từ năm 2017, lúc đó chúng ta chưa dự kiến đến sự phát triển của điện tái tạo, trong đó điện mặt trời là chủ yếu. Thời điểm đó, công nghệ cũng như điều kiện phát triển điện mặt trời cũng chưa thật sự phổ biến và tạo ra một sự đột biến trong phát triển năng lượng sạch ở tại Việt Nam cũng như tại khu vực.
Bộ Công Thương đã không dự báo được sự phát triển nhanh chóng của điện mặt trời
Nhằm đảm bảo sự phát triển của năng lượng cũng như thực thi những chỉ tiêu, mục tiêu mà chúng ta đã cam kết trong COP 21 về giảm phát thải khí nhà kính và đồng thời tạo cơ sở để cho phát triển điện mặt trời như một nguồn năng lượng bền và sạch trong tương lai, thân thiện với môi trường, Thủ tướng đã phê duyệt Quyết định 11, trong đó có quy định giá ưu đãi cho mua điện mặt trời ở mức 9,35 cen/kWh. Đây là một mức ưu đãi nhằm tạo điều kiện đủ mạnh để cho các nhà đầu tư tạo những cơ sở ban đầu trong phát triển điện mặt trời và làm cơ sở cho phát triển điện sạch và điện năng lượng tái tạo tại Việt Nam.
Bộ Công Thương đã báo cáo Chính phủ và sau đó phối hợp với các tư vấn quốc tế để nghiên cứu các điều kiện thực tiễn của thế giới về công nghệ cũng như về yêu cầu cho phát triển điện và đối chiếu với thực tiễn của Việt Nam để xây dựng cơ chế giá này nhằm đảm bảo có những điều kiện phát triển đủ mạnh cho chúng ta.
Tại thời điểm ban hành cơ chế Quyết định 11, chúng ta đang đối mặt với nguy cơ thiếu điện rất lớn trong năm 2019 và năm 2020. Chính vì vậy điện mặt trời và điện tái tạo, trong đó có cả điện gió được coi là những nguồn năng lượng bổ sung để đáp ứng được các yêu cầu của phát triển. Tính đến hết ngày 30/6/2019, tức là khi cơ chế giá điện của Quyết định 11 hết hiệu lực chúng ta đã có tới gần 4.900MW điện mặt trời được hoàn tất và đưa vào vận hành, đóng góp một nguồn rất lớn cho việc bổ sung nguồn điện trong năm 2019. Dù vậy, chúng ta cũng rút ra một số bài học kinh nghiệm về sự phát triển không đồng bộ trong việc phát triển hạ tầng truyền tải điện cũng như là các trạm biến áp để đảm bảo giải tỏa công suất. Thời gian qua, Bộ Công Thương đã có những báo cáo lên Chính phủ kịp thời và cụ thể về việc vướng mắc trong truyền tải công suất, giải tỏa công suất.
Đại biểu Nguyễn Phương Tuấn (đoàn Ninh Bình) chất vấn về việc ồ ạt cấp phép dự án điện mặt trời khiến nhiều dự án khi vào vận hành bị giải toả công suất. Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh thừa nhận: Quá trình triển khai thực hiện các cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời, đúng là đã có sự chủ quan, đánh giá không hết về khả năng, năng lực trong triển khai thực hiện dự án đầu tư về lĩnh vực này. Vì vậy, trong một thời gian rất ngắn, với sự hấp dẫn cơ chế của Quyết định 11 thì có sự phát triển bùng nổ, có tới gần 5.000MW điện mặt trời được hình thành và tham gia thị trường phát điện.
Tuy nhiên, khi chúng ta tham gia thực hiện Thông tư 16 của Bộ Công Thương về phê chuẩn các dự án điện mặt trời thì đã có những nguyên tắc và tiêu chí rất cơ bản. Thứ nhất là phải có ý kiến thẩm định của địa phương liên quan đến sử dụng đất trong các dự án điện mặt trời và điện tái tạo này. Thứ hai là phải có ý kiến xác nhận của Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia trực thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) xác nhận về khả năng đấu nối và phương án đấu nối cho các dự án. Thứ ba là đánh giá về năng lực của các nhà đầu tư trong quá trình triển khai thực hiện các dự án này và một số các tiêu chí kỹ thuật. Chính vì vậy, trong thời gian vừa qua thật sự có sự lúng túng và bất cập trong việc phối hợp tổ chức giữa các cơ quan chức năng, kể cả Bộ Công Thương, EVN cũng như các địa phương.
“Chính vì vậy, tại diễn đàn tôi xin nhìn nhận trách nhiệm trong việc chưa tổ chức thực hiện một cách đầy đủ và có sự bao quát, cũng như dự báo trước đầy đủ, kịp thời để có những đối sách và có những biện pháp quyết liệt, nhất là liên quan đến việc phát triển hệ thống truyền tải điện tương xứng để đảm bảo giải tỏa công suất và không để gây ra thiệt hại cho xã hội”, ông Trần Tuấn Anh nói.
Đề xuất sửa luật để xã hội hóa trong phát triển hạ tầng truyền tải điện
Theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, một vấn đề vướng mắc, liên quan đến quy định của pháp luật, nhà nước độc quyền trong truyền tải điện và chưa có những điều kiện để đảm bảo cho việc nguồn lực của xã hội sẽ được đầu tư vào hệ thống truyền tải điện. Chính vì vậy, với nguồn lực rất hạn chế của ngân sách nhà nước và cũng như nguồn lực của EVN, việc đầu tư, nâng cấp, cải thiện và hoàn thiện hệ thống truyền tải điện còn chậm. Từ cuối năm 2018, Bộ Công Thương đã báo cáo Chính phủ xin đề xuất bổ sung hơn 15 dự án liên quan đến hệ thống đường dây và cũng như đường truyền ở các cấp độ từ 220 KV cho đến 110 KV và các dự án liên quan đến các trạm biến áp. Tuy nhiên, việc này đã không kịp triển khai để phục vụ việc phối hợp, tiếp nhận các nguồn công suất mới để đảm bảo cho việc giải tỏa.
Hiện nay, công suất giải tỏa của các dự án đã được phê duyệt và đã được phát hiện mới dừng ở mức khoảng 30 đến 40%. Sắp tới, đầu năm 2020, với những nỗ lực chung, kể cả trong việc nâng cấp các trạm biến áp, cũng như có những giải pháp về mặt công nghệ, chúng ta có khả năng nâng cao hơn nữa khả năng giải tỏa công suất lên tới 67%. Đến cuối năm 2020 và những năm sắp tới, chắc chắn chúng ta sẽ có điều kiện để phát triển hệ thống hạ tầng, nhất là những đường dây, kể cả đường dây 500 KV mới đây tư nhân sẽ đầu tư mà vẫn đảm bảo được việc độc quyền nhà nước truyền tải điện. Qua đó, giải tỏa hết công suất của các nhà máy điện, nhất là điện mặt trời và đáp ứng yêu cầu về điện, cân đối và cung cầu điện cho tương lai.
Theo đề xuất của Bộ Công Thương, việc phát triển hạ tầng truyền tải điện sẽ được xã hội hóa
Trả lời chất vấn của đại biểu Huỳnh Thanh Cảnh (Bình Thuận) về vấn đề thiếu hạ tầng truyền tải điện, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết: Nếu thiếu những nguồn đầu tư dưới những hình thức đầu tư cho phép của luật pháp và phát triển hệ thống truyền tải điện bao gồm cả hệ thống truyền tải và các trạm biến áp ở các cấp độ khác nhau thì sẽ tiếp tục hạn chế việc giải tỏa công suất và năng lực sản xuất. Các vùng phụ tải cao của chúng ta hiện nay phần lớn tập trung ở những vùng mà hệ thống truyền tải điện còn chưa được hoàn thiện và chưa được đảm bảo công suất.
Chính vì vậy, giải pháp dài hạn Bộ Công Thương sẽ tiếp tục cùng các bộ, ngành nghiên cứu và tham mưu để báo cáo với Chính phủ và báo cáo với Quốc hội cho phép sửa đổi một số nội dung trong các luật, trong đó có Luật Đầu tư và Luật Điện lực để từ đó cụ thể và làm rõ ràng cơ chế mới cho phép tiếp tục đa dạng hóa các nguồn đầu tư của xã hội vào phát triển hệ thống truyền tải điện mà cụ thể là các đường dây truyền tải ở các cấp độ, kể cả đường dây 500KV, để từ đó chúng ta có cơ chế và có biện pháp cụ thể để khai thác nguồn lực này.
Hiện nay, Bộ Công Thương cũng đã thẩm định và báo cáo với Chính phủ về việc cho phép là đưa đường dây 500KV này như là một hợp phần trong đầu tư của dự án về phát điện mặt trời của Tập đoàn Trung Nam. Như vậy, thì có thể sẽ được xem xét phê duyệt để thực hiện dự án đầu tư phát triển nguồn kết hợp với hệ thống lưới điện để đảm bảo việc kết nối để giảm tải công suất.
“Nhưng về lâu dài như tôi đã báo cáo hoặc là điều chỉnh luật hoặc có văn bản hướng dẫn pháp luật của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và của Quốc hội để cho phép chúng ta vận dụng những quy chế trong Luật Đầu tư và Luật Điện lực để cho phép đầu tư xã hội hóa trong các vấn đề về truyền tải điện. Nhưng không có nghĩa là chúng ta đầu tư cho truyền tải mà đánh mất vai trò độc quyền của Nhà nước trong luật này mà chúng ta có thể áp dụng dưới hình thức BT. Mới đây nhất, chúng tôi được biết trong dự thảo luật về PPP đã cho phép đưa vào để đa dạng hơn nguồn đầu tư của xã hội trong lĩnh vực truyền tải để đảm bảo giảm tải công suất. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi và có sự phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng để thực hiện những nhiệm vụ này”, Bộ trưởng Bộ Công Thương nói.