Báo cáo là nguồn tài liệu quan trọng, thiết thực đối với công tác hoạch định, xây dựng và thực hiện chính sách về công tác bảo vệ môi trường biển và hải đảo mà Bộ TN&MT gửi đến các cơ quan, tổ chức liên quan để nghiên cứu và tham khảo. Qua đó hỗ trợ tích cực, kịp thời cho công tác quản lý, bảo vệ môi trường biển và hải đảo Việt Nam trong tình hình mới, đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững kinh tế biển theo Nghị Quyết số 36-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Theo báo cáo, giai đoạn 2016 - 2020, công tác quản lý và kiểm soát môi trường biển đã có nhiều nỗ lực với hàng loạt công cụ pháp lý được ban hành, đây là giai đoạn hình thành, kiện toàn hệ thống quản lý tổng hợp biển từ Trung ương đến địa phương. Chất lượng môi trường biển được duy trì khá tốt, tuy nhiên tại một số khu vực nuôi trồng thủy sản, khu vực cửa sông, cảng biển, môi trường nước biển còn bị ô nhiễm cục bộ và mang tính thời điểm. Bên cạnh đó, một số sự cố môi trường do xả thải chất thải công nghiệp, sự cố tràn dầu trên biển, tác động của biến đổi khí hậu và nước biển dâng cũng làm gia tăng nguy cơ gây ô nhiễm môi trường biển.
Báo cáo chỉ ra rằng, phần lớn các chất thải từ đất liền tác động gián tiếp đến môi trường nước biển và hải đảo thông qua các cửa sông ven biển; mức độ chất thải và ô nhiễm gia tăng tại các cửa sông chảy qua hoặc gần các thành phố biển.
Cụ thể, năm 2019 lượng nước thải sinh hoạt đô thị phát sinh khoảng 122 - 163 triệu m3/ngày; 70% các khu, điểm du lịch trong cả nước tập trung ở khu vực ven biển, gây áp lực lên hạ tầng đô thị (hệ thống cung cấp điện, nước, hệ thống xử lý chất thải) và tác động đến không gian cảnh quan ven biển, đặc biệt là các dự án lấn biển làm khu nghỉ dưỡng.
Hoạt động du lịch tại những khu du lịch ven biển là nguyên chính làm gia tăng ô nhiễm môi trường biển
Theo đó, nguồn thải từ hoạt động du lịch biển và hoạt động nuôi trồng thủy hải sản trở thành nguồn thải có mức độ tác động lớn nhất và là nguyên nhân trực tiếp gây ô nhiễm môi trường cục bộ tại một số vịnh, đầm phá ven biển Việt Nam. Bên cạnh đó, sự gia tăng chất thải nhựa đại đương trong những năm gần đây cũng là vấn đề lớn, mang tính toàn cầu và đang gây áp lực không nhỏ cho công tác quản lý chất thải trên biển.
Tuy nhiên, theo kết quả quan trắc môi trường nước biển ven bờ mà Tổng cục Môi trường triển khai thực hiện trên phạm vi biển ven bờ của 15 tỉnh, thành phố ven biển cùng với số liệu quan trắc xa bờ của Quân chủng Hải quân thực hiện (356 điểm); Trung tâm Quan trắc môi trường, Viện Nghiên cứu Hải sản thực hiện (20 điểm) thực hiện giai đoạn 2016 – 2019, chất lượng nước biển ven bờ vẫn khá tốt với hầu hết giá trị các thông số đặc trưng đều nằm trong giới hạn cho phép.
Tuy nhiên, tại một số thời điểm và ở một vài vị trí có nguy cơ ô nhiễm môi trường rất cao. Ví dụ như mức độ ô nhiễm gia tăng vào mùa mưa (từ tháng 5 đến tháng 10) do sự gia tăng giá trị các hợp chất hữu cơ, hợp chất chứa nitơ và chất rắn lơ lửng từ đất liền ra biển và sự trôi đạt chất ô nhiễm từ ngoài khơi vào dải ven bờ. Ngoài ra, chất lượng môi trường nước biển cũng chịu tác động mạnh của hoạt động phát triển kinh tế - xã hội khu vực ven bờ, như khi vào mùa vụ nuôi trồng thủy hải sản hay các tháng diễn ra nhiều hoạt động du lịch biển thì ô nhiễm môi trường sẽ tăng lên.
Mặt khác, Báo cáo hiện trạng môi trường biển và hải đảo quốc gia còn đánh giá hiện trạng đa dạng sinh học biển; công tác quản lý tổng hợp, thống nhất TN&MT biển hải đảo; hoạt động hợp tác quốc tế trong việc điều tra cơ bản TN&MT biển, bảo tồn đa dạng sinh học biển, nâng cao hoạt động bảo vệ môi trường biển Việt Nam…