Chia sẻ tại “Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới” vừa diễn ra tại Hà Nội, TS. Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, biến đổi khí hậu diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu đã và đang tác động đến mọi mặt kinh tế, chính trị, ngoại giao, an ninh toàn cầu.
Cam kết của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) nêu rõ: Việt Nam là một nước có lợi thế về năng lượng tái tạo, sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhất là các nước phát triển, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris để đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Ngay sau Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Ban chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26 và đã ban hành Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả Hội nghị COP 26. Đề án nêu 5 giải pháp, biện pháp chính để thực hiện cam kết Net Zero bao gồm: chuyển đổi năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, năng lượng sạch; sử dụng năng lượng, tài nguyên thiên nhiên tiết kiệm, hiệu quả; phát triển rừng và các hệ sinh thái, bao gồm các hệ sinh thái biển và ven biển; thu hồi và lưu trữ carbon; định giá carbon.
Thu hút nguồn lực phát triển các dự án tín chỉ carbon, hiện thực hóa mục tiêu Net Zero
Về lộ trình phát triển thị trường carbon của Việt Nam, ông Nguyễn Tuấn Quang cho biết, ngày 24/1/2025, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Theo đó, trong giai đoạn từ tháng 6/2025 đến hết năm 2028 sẽ vận hành thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước; giai đoạn từ năm 2029, chính thức vận hành sàn giao dịch carbon trong nước.
Hiện nay, các Bộ, ngành chức năng liên quan đang khẩn trương xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, để đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước vào cuối năm 2025.
Bộ Tài chính hiện đã trình Thủ tướng xem xét phê duyệt Nghị định về sàn giao dịch carbon. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Theo kế hoạch, toàn bộ hành lang pháp lý và hạ tầng kỹ thuật cần thiết sẽ được hoàn thiện trong năm nay để thị trường carbon có thể vận hành thử nghiệm vào cuối năm.
Trong cam kết thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), Việt Nam dự kiến phát thải hơn 900 triệu tấn khí nhà kính theo kịch bản phát triển thông thường. Tại NDC cập nhật năm 2022, Việt Nam cam kết giảm 15,8% lượng phát thải. Trong trường hợp nhận được hỗ trợ của quốc tế, Việt Nam có thể nâng mức giảm lên 43,5%, tương đương còn 45 triệu tấn CO2.
Điều đó cho thấy muốn thực hiện được NDC thì không thể thiếu các giải pháp tài chính cụ thể. Nếu không huy động được các nguồn lực này, cam kết sẽ khó thành hiện thực. Vì vậy, theo chuyên gia, thị trường carbon được xem là một trong những giải pháp quan trọng để Việt Nam thực hiện cam kết NDC.
Một số chuyên gia coi tín chỉ carbon đang dần trở thành một loại tiền tệ. Việc tham gia vào các cơ chế hợp tác quốc tế về thị trường carbon theo điều 6 của Thỏa thuận Paris là yếu tố then chốt để Việt Nam đạt được các mục tiêu giảm phát thải quốc gia và huy động nguồn lực.
Theo chuyên gia, có hai hướng tiếp cận chính thị trường carbon là thuế carbon và thị trường carbon, gồm cả thị trường tuân thủ và thị trường bù trừ. Trong các lĩnh vực phát thải lớn, thị trường carbon sẽ đóng vai trò then chốt để giúp đạt được mục tiêu giảm phát thải.
Điểm đáng chú ý trong NDC đó là mỗi lĩnh vực đều có ước tính chi phí cụ thể, kịch bản hỗ trợ tài chính và kết quả tương ứng nếu có nguồn lực quốc tế. Tuy nhiên, việc huy động tài chính xanh từ bên ngoài vẫn là một thách thức do năng lực nội tại về nhân lực, công nghệ xanh và hấp thụ dòng vốn còn hạn chế. Bên cạnh đó, là sự chênh lệch giữa chi phí giảm phát thải và giá tín chỉ carbon.
Vì thế, khi tham gia thị trường carbon, cần tính toán kỹ về cơ hội, chi phí và lợi ích, vừa tận dụng được nguồn tài chính khí hậu vừa thúc đẩy chuyển đổi công nghệ và giảm phát thải đồng thời huy động nguồn lực cho quốc gia, doanh nghiệp. Chuyên gia cho rằng nếu biết cách khai thác các cơ hội từ tín chỉ carbon, tận dụng sự kết nối giữa thị trường bù trừ và thị trường tuân thủ, giữa thị trường trong nước và thị trường quốc tế theo điều 6 của Thỏa thuận Paris thì cơ hội tài chính mang lại cho doanh nghiệp có thể tăng gấp 20 - 30 lần so với giá bán tín chỉ thông thường...