Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết, thời gian qua, sản xuất lúa gạo ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã có sự phát triển rất ấn tượng, sản lượng lúa thu hoạch đều đạt trên 24 triệu tấn lúa/năm. Tuy nhiên, hầu như nông dân mới chỉ chú trọng đến thu lúa gạo, còn rơm rạ, trấu chưa được quan tâm khai thác.
Trong khi đó, với sản lượng lúa thu được, ước tính lượng rơm rạ hàng năm ở ĐBSCL tương đương khoảng 24 triệu tấn, trong đó chỉ khoảng 30% được thu gom xử lý, còn lại lãng phí, đốt gây ô nhiễm môi trường, gia tăng phát thải khí nhà kính.
Nhận thức được vấn đề trên, ngành nông nghiệp đã và đang xây dựng, triển khai thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL. Theo Đề án, không chỉ lúa gạo lương thực được quan tâm mà gạo dược liệu, chế biến mỹ phẩm, thu gom xử lý rơm rạ, chế biến các phụ phẩm trong chuỗi giá trị lúa gạo để tăng thêm thu nhập cho nông dân cũng được chú trọng.
Triển khai thực hiện thu gom xử lý rơm rạ, chế biến các phụ phẩm trong chuỗi giá trị lúa gạo
Tại hội thảo, các đại biểu đã thảo luận về định hướng, chính sách quản lý rơm rạ phục vụ Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL; liên kết các tác nhân gồm nhà nước - doanh nghiệp - tổ chức nông dân - khoa học công nghệ trong thực hiện quản lý rơm rạ theo hướng nông nghiệp tuần hoàn và phát thải thấp.
Chủ tịch HĐQT IRRI Cao Đức Phát chia sẻ, ĐBSCL với sản lượng thu hoạch mỗi năm khoảng 24 triệu tấn lúa, đồng thời tạo ra khoảng 26 - 27 triệu tấn rơm rạ. Đây là nguồn sinh khối lớn chứa chất hữu cơ và dinh dưỡng. Tuy nhiên, hiện có khoảng 70% lượng rơm rạ bị đốt trên đồng hoặc vùi vào đất. Việc này vừa gây mất các chất dinh dưỡng có trong rơm vừa làm mất đa dạng sinh học và gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, cần có chính sách và hướng dẫn kỹ thuật cụ thể để quản lý và sử dụng rơm rạ ở ĐBSCL nói riêng và Việt Nam nói chung theo định hướng nông nghiệp tuần hoàn, phát thải thấp.
Về vấn đề này, ông Cao Đức Phát nêu rõ, thời gian qua, chúng ta tập trung nhiều cho các khâu sản xuất trên đồng ruộng nhưng còn hạn chế ở khâu sau thu hoạch, tạo ra giá trị gia tăng cao cho ngành hàng lúa gạo. Do đó, cần phải hướng dẫn khích lệ bà con nông dân với sự đồng hành của doanh nghiệp để tận dụng nguồn nguyên liệu từ rơm rạ đang bỏ phí.
Theo TS. Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện lúa ĐBSCL, từ năm 2000 trở lại đây, Viện đã xây dựng quy trình chế biến rơm rạ thành phân bón và bón ngược lại đồng ruộng. Kết quả cho thấy, nếu bón 6 tấn phân hữu cơ/ha thì có thể thay thế 50% phân bón hóa học trong canh tác lúa. Tuy nhiên, nếu chúng ta mua phân hữu cơ với giá thị trường hiện nay khoảng 3 triệu đồng/tấn, nếu bón cho lúa thì không hiệu quả về mặt kinh tế. Giải pháp Viện đưa ra là phân bón hữu cơ được ủ từ rơm rạ nên dành cho những cây trồng khác như rau màu để mang lại giá trị cao hơn.
Đối với rơm sau khi được di chuyển ra khỏi đồng ruộng, nên tận dụng để trồng nấm rơm, sau đó mới lấy nguồn rơm này làm phân hữu cơ. Phần gốc rạ còn trên ruộng cũng nên sử dụng các chế phẩm vi sinh để xử lý làm hoai mục nhanh, tạo nguồn dinh dưỡng trả lại đồng ruộng, hạn chế phát thải và gây ngộ độc hữu cơ cho lúa đầu vụ.
Trong khuôn khổ hội thảo, Cục Trồng trọt và IRRI đã công bố Quy trình và Sổ tay hướng dẫn quản lý rơm rạ theo hướng nông nghiệp tuần hoàn và phát thải thấp ở ĐBSCL. Sổ tay sẽ hỗ trợ cho các hộ nông dân, cán bộ khuyến nông, hợp tác xã, doanh nghiệp, đơn vị nghiên cứu và những người quan tâm đến sản xuất lúa gạo thực hiện theo hướng tuần hoàn gắn với giảm phát thải khí nhà kính.