Ngày 21/8, tại Hà Nội, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức diễn đàn “Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững”.
Phát biểu tại diễn đàn, PGS.TS. Trần Đình Thiên, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, năng lượng không chỉ là hạ tầng mà là điều kiện tiên quyết cho chiến lược phát triển quốc gia.
Trong hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã chứng kiến bước tiến đáng kể, đặc biệt là giai đoạn 2015 - 2023 khi điện gió, điện mặt trời phát triển bùng nổ nhờ chính sách giá hấp dẫn. Tuy nhiên, sự phát triển nóng cũng để lộ bất cập: quy hoạch thiếu đồng bộ, thủ tục chồng chéo, cơ chế điều hành thiếu linh hoạt khiến nguồn lực xã hội bị lãng phí, hệ thống bộc lộ nhiều điểm nghẽn.
Theo ông Trần Đình Thiên, để đạt mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, giai đoạn 2026 - 2030 Việt Nam phải duy trì tăng trưởng 8 - 10%/năm. Điều này kéo theo nhu cầu năng lượng khổng lồ, ước tính đến năm 2035 cần bổ sung thêm 150.000 MW năng lượng tái tạo, tương đương khoảng 1.500 dự án mới. Để đạt mục này, Việt Nam cần những thay đổi cách mạng trong cơ chế, chính sách như đầu tư cơ sở hạ tầng và phát triển nguồn năng lượng.
Ảnh minh họa
Ông Trần Đình Thiên chia sẻ, Chính phủ và Bộ Công Thương đã ban hành các quy định mới và khung giá các loại nguồn, kỳ vọng tạo được động lực huy động vốn đầu tư vào các nguồn điện lớn và năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, do số lượng dự án cần thực hiện đầu tư rất lớn, nhất là vào các nguồn năng lượng tái tạo, sẽ rất khó khăn trong việc thực hiện đấu thầu và chọn nhà thầu, trong khi nhân lực chuyên môn của các địa phương còn hạn chế. Tổng vốn đầu tư phát triển nguồn và lưới điện truyền tải giai đoạn 2005 - 2030 tương đương 136,3 tỷ USD, trong đó, nguồn điện là 118,2 tỷ USD, lưới điện truyền tải là 18,1 tỷ USD, trung bình cần 24,78 tỷ USD/năm (riêng nguồn điện cần đầu tư 21,5 tỷ USD/năm).
Trong khi đó, thống kê của Bộ Tài chính cho thấy, cả nước có 2.212 dự án đang triển khai phải dừng lại do gặp vướng mắc thủ tục, pháp lý với tổng vốn đầu tư 6 triệu tỷ đồng, sử dụng gần 350 nghìn ha đất.
Tại diễn đàn, các tham luận tập trung vào nhiều vấn đề như: xu hướng tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2026 – 2030, nhu cầu vốn đầu tư năng lượng, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong phát triển năng lượng xanh, nhận diện những “nút thắt” thể chế, pháp lý và đề xuất giải pháp tháo gỡ.
Một trong những nội dung được chú ý là việc làm rõ vai trò của khu vực kinh tế tư nhân trong đầu tư năng lượng, nhất là năng lượng tái tạo và năng lượng mới. Đây được coi là yếu tố then chốt để thực hiện mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của Việt Nam trong giai đoạn tới.
Theo ông Lê Anh Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội, để làm chủ công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực điện hạt nhân và năng lượng tái tạo, Việt Nam phải đầu tư mạnh cho nguồn nhân lực chất lượng cao. Đồng thời, cần có chính sách đãi ngộ và thu hút nhân tài để giữ được lực lượng chuyên gia nòng cốt.
PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Khoa học kinh tế Việt Nam cho rằng, bên cạnh việc phát triển nguồn điện, Việt Nam cần chú ý đến hiệu quả sử dụng năng lượng, một yếu tố quyết định chất lượng tăng trưởng.
Ông Bùi Quang Tuấn chia sẻ, giai đoạn vừa qua, nhiều dự án điện mặt trời đã đi vào phát điện nhưng công suất không thể giải phóng vì hệ thống truyền tải không kịp hoàn thiện. Điều này không chỉ gây lãng phí nguồn lực mà còn làm mất cơ hội phát triển. Vì vậy, thể chế phải mở để khu vực tư nhân tham gia đầu tư hạ tầng truyền tải; đồng thời cần xây dựng thị trường điện minh bạch, cân bằng giữa an ninh năng lượng và cạnh tranh thị trường.
Bên cạnh đó, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ là chìa khóa. Một hệ thống truyền tải điện thông minh, giảm tổn thất, tối ưu vận hành là điều kiện để Việt Nam tận dụng hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo vốn đang ngày càng chiếm tỷ trọng lớn.