Vào thời điểm mà các nhà hoạch định chính sách đang phải đối mặt với những tác động của cả biến đổi khí hậu và thị trường năng lượng đầy biến động, báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới 2021 (WEO-2021) được thiết kế như một cẩm nang cho Hội nghị thượng đỉnh Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) ở Glasgow, mang đến một cơ hội quan trọng để đẩy nhanh hành động vì khí hậu và quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.
Một nền kinh tế năng lượng mới đang hình thành trên khắp thế giới khi điện mặt trời, điện gió, xe điện và các công nghệ carbon thấp khác phát triển mạnh mẽ. Nhưng khi thời điểm quan trọng của Hội nghị COP26 đến gần, báo cáo Triển vọng năng lượng thế giới mới của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho thấy rõ rằng, tiến độ phát triển năng lượng sạch này vẫn còn quá chậm để đưa lượng khí thải toàn cầu vào mức giảm liên tục về mức phát thải ròng bằng không, nhấn mạnh sự cần thiết của một tín hiệu không thể nhầm lẫn về tham vọng và hành động từ các chính phủ ở Glasgow.
Một nền kinh tế năng lượng mới đang hình thành trên khắp thế giới khi điện mặt trời, điện gió, xe điện và các công nghệ carbon thấp khác phát triển mạnh mẽ
WEO-2021, ấn phẩm thường niên hàng đầu của IEA cho thấy rằng, ngay cả khi việc triển khai điện mặt trời và điện gió ngày càng mạnh mẽ, mức tiêu thụ than trên thế giới đang tăng mạnh trong năm nay, đẩy lượng khí thải carbon dioxide (CO2) lên mức tăng hàng năm lớn thứ hai trong lịch sử.
Fatih Birol, Giám đốc điều hành IEA cho biết: “Động lực năng lượng sạch đang được khuyến khích mạnh mẽ của thế giới đang chống lại sự thống trị của nhiên liệu hóa thạch trong hệ thống năng lượng của chúng ta. Các chính phủ cần giải quyết vấn đề này tại COP26 bằng cách đưa ra một tín hiệu rõ ràng và không thể nhầm lẫn rằng họ cam kết mở rộng nhanh chóng các công nghệ sạch và có khả năng phục hồi trong tương lai. Các lợi ích kinh tế và xã hội của việc tăng tốc chuyển đổi năng lượng sạch là rất lớn và chi phí của việc ngừng hoạt động là rất lớn”.
Báo cáo WEO-2021 giải thích rõ ràng những gì đang bị đe dọa: những cam kết giảm phát thải của các chính phủ cho đến nay có ý nghĩa như thế nào đối với lĩnh vực năng lượng và khí hậu. Và nó đặt ra những việc cần phải làm để vượt lên trên những cam kết đã công bố đó hướng tới một quỹ đạo sẽ đạt mức phát thải ròng bằng không trên toàn cầu vào giữa thế kỷ này - kịch bản không phát thải ròng vào năm 2050 từ báo cáo mang tính bước ngoặt của IEA được công bố vào tháng 5, phù hợp với hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C.
Cũng như kịch bản không phát thải ròng vào năm 2050, báo cáo WEO-2021 khám phá hai kịch bản khác để hiểu rõ hơn về cách ngành năng lượng toàn cầu có thể phát triển trong ba thập kỷ tới và tác động có thể có của quá trình này.
Kịch bản chính sách đã tuyên bố thể hiện một con đường dựa trên các biện pháp năng lượng và khí hậu mà các chính phủ đã thực sự áp dụng cho đến nay, cũng như các sáng kiến chính sách cụ thể đang được phát triển. Trong kịch bản này, hầu như toàn bộ mức tăng trưởng thuần về nhu cầu năng lượng đến năm 2050 được đáp ứng bởi các nguồn phát thải thấp, nhưng điều đó khiến lượng phát thải hàng năm vẫn ở mức hiện nay. Do đó, nhiệt độ trung bình toàn cầu vẫn đang tăng lên, đạt 2,6 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp vào năm 2100.
Kịch bản các cam kết đã được công bố vạch ra một lộ trình trong đó các cam kết đạt phát thải ròng bằng không mà các chính phủ đã công bố cho đến nay đã được thực hiện kịp thời và đầy đủ. Trong kịch bản này, nhu cầu đối với nhiên liệu hóa thạch đạt đỉnh vào năm 2025 và lượng khí thải CO2 toàn cầu giảm 40% vào năm 2050. Tất cả các lĩnh vực đều có sự sụt giảm về phát thải, trong đó lĩnh vực điện là ngành lớn nhất. Mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu vào năm 2100 được giữ ở mức khoảng 2,1 độ C.
Sự khác biệt giữa các kết quả trong kịch bản cam kết được công bố và kịch bản phát thải ròng bằng không vào năm 2050 là rất rõ ràng, cho thấy sự cần thiết phải có những cam kết đầy tham vọng hơn nếu thế giới muốn đạt tới mức phát thải ròng bằng không vào giữa thế kỷ này.
Lĩnh vực năng lượng sạch sẽ tiếp tục tạo ra việc làm cho hàng triệu lao động trong thời gian tới
Giám đốc điều hành IEA, Tiến sĩ Birol nói: “Những cam kết về khí hậu ngày nay sẽ chỉ giúp giảm đến 20% lượng khí thải vào năm 2030, mức cần thiết để đưa thế giới vào con đường hướng tới phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Để đạt được con đường đó, cần phải tăng đầu tư vào các dự án năng lượng sạch và cơ sở hạ tầng lên hơn gấp ba lần trong thập kỷ tới. Khoảng 70% chi tiêu bổ sung đó cần phải được thực hiện ở các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển, nơi nguồn tài chính khan hiếm và vốn vẫn đắt hơn tới bảy lần so với các nền kinh tế tiên tiến”.
“Có một nguy cơ tiềm ẩn về sự hỗn loạn hơn đối với thị trường năng lượng toàn cầu. Chúng ta đang không đầu tư đủ để đáp ứng nhu cầu năng lượng trong tương lai và những bất ổn đang tạo tiền đề cho một giai đoạn đầy biến động phía trước. Cách giải quyết sự không phù hợp này rất rõ ràng - một sự thúc đẩy lớn trong đầu tư vào năng lượng sạch, đối với tất cả các công nghệ và tất cả các thị trường. Nhưng điều này cần phải diễn ra nhanh chóng”, Tiến sĩ Birol nhận định.
Báo cáo nhấn mạnh rằng, khoản đầu tư thêm để đạt mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050 sẽ ít gánh nặng hơn so với mức có thể. Hơn 40% mức giảm phát thải cần thiết sẽ đến từ các biện pháp tự chi trả, chẳng hạn như nâng cao hiệu quả, hạn chế rò rỉ khí đốt hoặc lắp đặt điện gió, điện mặt trời ở những nơi mà hiện nay chúng là những công nghệ phát điện cạnh tranh nhất.
Những khoản đầu tư này cũng tạo ra những cơ hội kinh tế rất lớn. Thực hiện thành công được mục tiêu đưa mức phát thải ròng về không sẽ tạo ra một thị trường cho tuabin gió, tấm pin mặt trời, pin lithium-ion, máy điện phân và pin nhiên liệu trị giá hơn 1 nghìn tỷ USD một năm vào năm 2050, có quy mô tương đương với thị trường dầu mỏ hiện tại.
Ngay cả trong một hệ thống năng lượng được điện khí hóa hơn nhiều, vẫn còn cơ hội lớn cho các nhà cung cấp nhiên liệu để sản xuất và cung cấp khí carbon thấp. Chỉ tính trong kịch bản cam kết đã công bố, sẽ có thêm 13 triệu lao động sẽ được tuyển dụng trong lĩnh vực năng lượng sạch và các lĩnh vực liên quan vào năm 2030, trong khi con số đó tăng gấp đôi trong kịch bản phát thải ròng bằng không vào năm 2050.