Theo dữ liệu mới từ tổ chức Giám sát Năng lượng Toàn cầu (GEM), mặc dù Đông Nam Á được coi là khu vực tăng trưởng chính của ngành than nhưng Indonesia là nước duy nhất trong khu vực khởi công xây dựng nhà máy nhiệt điện than mới trong sáu tháng đầu năm 2019.
Theo GEM, năm nay sẽ là năm thứ hai liên tiếp cho thấy quy mô của các nhà máy nhiệt điện than trong khu vực giảm mạnh khi chỉ có một dự án với công suất 1.500 megawatt (MW) được đưa vào xây dựng trong sáu tháng đầu năm 2019, so với 2.744 MW công suất được xây dựng trong năm 2018 và 12.920 MW vào năm 2016.
Ngoài ra, công suất điện than trước giai đoạn xây dựng (chưa đưa vào xây dựng) ở Đông Nam Á cũng tiếp tục đi xuống, giảm 52% từ 110.367 MW vào giữa năm 2015 xuống còn 53.510 MW vào giữa năm 2019. Rất ít dự án chuyển từ giai đoạn trước xây dựng sang giai đoạn xây dựng, nếu các xu hướng gần đây còn duy trì thì có thể phần lớn công suất điện được dự tính trong số 53.510 MW sẽ bị hủy hơn là được xúc tiến thực hiện.
Bảng công suất điện than trước giai đoạn xây dựng ở Đông Nam Á
Christine Shearer, Giám đốc Chương trình than của GEM phát biểu: “Các cộng đồng đang từ chối nhiệt điện than do mức độ ô nhiễm cao, năng lượng tái tạo đang vượt qua điện than về chất lượng và chi phí, các tổ chức tài chính cũng đang thoái lui nhanh chóng khiến cho việc cấp vốn trở thành thách thức đối với những người phát triển nhiệt điện than”.
Mới đây, Trung tâm Trách nhiệm Tài chính đã công bố báo cáo mới nhất cho thấy đầu tư vào điện than ở Ấn Độ đã giảm 90% từ năm 2018 đến 2019. Số lượng dự án theo kế hoạch trước xây dựng đã giảm 80% kể từ năm 2015 do sự phản đối của công chúng, đồng thời đưa ra mức giá ngày càng thấp đối với các dự án điện mặt trời và điện gió.
Một xu hướng tương tự dịch chuyển khỏi điện than và hướng tới năng lượng tái tạo dường như đang xuất hiện mạnh mẽ ở Đông Nam Á, cụ thể: hơn 110 tổ chức tài chính đã thực hiện các chính sách hạn chế cho vay đối với phát triển điện than.
Tháng 1/2019, Thái Lan đã công bố kế hoạch phát triển năng lượng mới và đã loại bỏ hai nhà máy điện than lớn là Krabi với công suất 800 MW và Thepa 2.200 MW. Dự án Thap Sakae 3.200 MW cũng bị gác lại do sự phản kháng của cộng đồng. Thay vào đó, quốc gia này đang xoay trục hướng tới năng lượng sạch, với các kế hoạch như dự kiến đấu thầu các dự án phát triển 2.700 MW công suất năng lượng mặt trời nổi.
Năng lượng điện than dần bị thay thế bởi năng lượng tái tạo ở khu vực Đông Nam Á
Bên cạnh đó, Việt Nam đạt được mục tiêu về công suất năng lượng mặt trời sớm sáu năm. Một đánh giá gần đây về kế hoạch năng lượng của nước ta cho thấy 93% các nhà máy điện than phát triển theo hình thức xây dựng - vận hành - chuyển giao (BOT) của Việt Nam bị chậm tiến độ và nhiều dự án bị chậm tiến độ nghiêm trọng.
Tại Philippines, trong Thông điệp quốc gia vào tháng 9, Tổng thống Duterte đã kêu gọi tăng tốc phát triển năng lượng tái tạo và giảm điện than: “Chúng tôi nhận thấy nhu cầu cấp thiết để đảm bảo tính bền vững và sẵn có của các nguồn lực và sự phát triển của các nguồn thay thế. Về vấn đề này, tôi tin rằng Bộ trưởng Alfonso Cusi (Bộ Năng lượng) sẽ nhanh chóng theo dõi sự phát triển của các nguồn năng lượng tái tạo và giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng truyền thống ví dụ như than đá”.
Ted Nace, Giám đốc điều hành của GEM cho biết, các thị trường nhập khẩu than truyền thống như Thái Lan và Đài Loan đã thực hiện một sự chuyển hướng rõ ràng ra khỏi than đá. “Trong khi chúng ta tưởng như sẽ thấy một số nhà máy điện than mới đi vào hoạt động ở các quốc gia như Việt Nam và Indonesia, thì một kết luận mới đây được rút ra đó là năng lượng tái tạo là lựa chọn thông minh hơn để thúc đẩy nền kinh tế của họ”, Ted Nace nói.