Với sự dẫn dắt của GS Susan Solomon, Viện Công nghệ Massachusetts (Hoa Kỳ), thành viên Hội đồng Giải thưởng VinFuture, các nhà khoa học tham dự tọa đàm đã trao đổi về: nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn; vai trò của xe điện trong việc chuyển đổi ngành giao thông, cải thiện chất lượng không khí; góp ý cho các nhà hoạch định chính sách, lãnh đạo doanh nghiệp trong việc xây dựng các chiến lược để giải quyết ô nhiễm không khí liên quan đến giao thông, thúc đẩy phát triển bền vững.
Theo PGS Hồ Quốc Bằng (Đại học Quốc gia TPHCM), ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội và TPHCM xuất phát chủ yếu từ giao thông, sản xuất công nghiệp và sử dụng nhiên liệu hóa thạch.
Tại Hà Nội, lượng phương tiện giao thông ước có 6 triệu xe máy và 690.000 ôtô, cùng khoảng 2.000 nhà máy công nghiệp, là nguyên nhân chính gây phát thải các chất ô nhiễm như CO, SO2, bụi mịn... Trong khi đó, tại TPHCM, có khoảng 7,4 triệu xe máy, ô nhiễm từ giao thông cũng chiếm phần lớn, đặc biệt là khí thải NOx (loại khí thải cực độc gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người và môi trường) và carbon đen.
Việc sử dụng xe điện, đặc biệt là xe máy và xe buýt điện cần được đẩy mạnh để giảm phát thải trong giao thông đô thị
Tham dự tọa đàm, GS Yafang Cheng (Viện Hóa học Max Planck, Đức) chia sẻ, ô nhiễm từ các hạt bụi mịn là nguyên nhân gây tử vong sớm cho 9 triệu người mỗi năm. Bà cũng giải thích cách các yếu tố khí tượng như tầng đối lưu thấp vào mùa đông khiến chất ô nhiễm tích tụ ở các đô thị, làm gia tăng hiện tượng sương mù và ô nhiễm nặng nề hơn.
Để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí từ giao thông, GS Daniel Kammen (Đại học California, Berkeley, Hoa Kỳ) đề xuất tăng cường ứng dụng xe điện và năng lượng tái tạo. Ông nhấn mạnh, việc phát triển công nghệ pin sodium hoặc pin phi kim chi phí thấp có thể giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên, ông cảnh báo, tốc độ chuyển đổi hiện nay chưa đủ nhanh để đạt các mục tiêu phát triển bền vững.
GS Susan Solomon (Viện Công nghệ Massachusetts (Hoa Kỳ) cho rằng, việc sử dụng xe điện, đặc biệt là xe máy và xe buýt điện cần được đẩy mạnh để giảm phát thải trong giao thông đô thị. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh cần có chính sách hỗ trợ để giảm chi phí, giúp người dân dễ dàng tiếp cận các phương tiện giao thông sạch.
Các nhà khoa học tham dự tọa đàm cũng nhất trí rằng, thúc đẩy tiến bộ trong hành động vì khí hậu và công bằng xã hội đòi hỏi một chiến lược thúc đẩy liên ngành giữa khoa học và chính sách. Nhà nước cần đầu tư cho các nghiên cứu cơ bản để tìm ra nguyên nhân và cơ chế gây ô nhiễm làm cơ sở để xây dựng chính sách (ví dụ: nghiên cứu về hóa học khí quyển chỉ ra rằng việc giảm lượng SO2 trong khí quyển sẽ làm giảm sự hình thành PM2.5); thiết lập các vùng phát thải thấp tại những đô thị lớn, kết hợp với các hệ thống quan trắc chất lượng không khí tự động; bổ sung quy định về kiểm tra khí thải định kỳ cho xe gắn máy và xe hơi để giảm thiểu tác động của giao thông đến chất lượng không khí. Đặc biệt, cần đầu tư vào hạ tầng sạc công cộng và các chính sách hỗ trợ tài chính thúc đẩy người dân chuyển đổi sử dụng xe điện.