5 vùng nguyên liệu trải dài từ Bắc vào Nam
Theo đó, tại các tỉnh miền núi phía Bắc gồm Sơn La, Hoà Bình dự kiến phát triển chanh leo, xoài và dứa với quy mô 14.000ha. Duyên hải miền Trung từ Quảng Trị đến Thừa Thiên Huế sẽ phát triển 22.900ha gỗ rừng trồng. Khu vực Tây Nguyên với trọng tâm là hai tỉnh: Đắk Lắk, Gia Lai sẽ tập trung canh tác 11.200ha cà phê. 50.000ha lúa chất lượng cao sẽ được phát triển tại khu vực tứ giác Long Xuyên thuộc các tỉnh: Kiên Giang, An Giang. Trong khi đó tại các tỉnh: Long An, Tiền Giang, vùng Đồng Tháp Mười sẽ tập trung sản xuất rau, cây ăn quả với quy mô diện tích 60.200ha.
Khu vực trồng lúa chất lượng cao tại khu vực tứ giác Long Xuyên
Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn Lê Đức Thịnh cho biết, các địa điểm được lựa chọn để triển khai đề án đều nằm trong quy hoạch vùng trồng và sản xuất nông nghiệp. Vùng dự án nằm trên địa bàn 75 xã của 50 huyện thuộc 11 tỉnh, thành phố. Dự kiến, sẽ có 17 doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ nông sản, 250 hợp tác xã và 185.000 hộ nông dân được hưởng lợi từ đề án phát triển vùng chuyên canh nguyên liệu nông, lâm sản lớn trong 5 năm tới.
Đa dạng hóa nguồn lực đầu tư
Một trong những yếu tố quan trọng có thể giúp đề án sớm đi vào cuộc sống là việc xây dựng kế hoạch cụ để tổ chức triển khai các hợp phần. Ở đó, việc huy động nguồn lực và phân định rõ vai trò, trách nhiệm của các thành phần kinh tế là yếu tố then chốt.
Theo nội dung đề án, có 5 hợp phần chính gồm: đầu tư kết cấu hạ tầng liên kết vùng nguyên liệu; củng cố, nâng cao năng lực cho hợp tác xã và các thành viên; khuyến nông, chuyển giao khoa học công nghệ; ứng dụng công nghệ thông tin quản lý vùng nguyên liệu phục vụ liên kết gắn với truy xuất nguồn gốc; thí điểm và triển khai cơ chế chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu phục vụ liên kết.
Vùng chuyên canh nguyên liệu sẽ cung cấp nông, lâm sản phục vụ liên kết, hợp tác
Đối với mỗi hợp phần, Bộ NN&PTNT đã xây dựng phương án về nguồn vốn và phân định rõ trách nhiệm của các bên liên quan. Ví dụ như đối với hợp phần đầu tư kết cấu hạ tầng liên kết vùng nguyên liệu, Bộ NN&PTNT sẽ hỗ trợ 440 tỷ đồng từ nguồn vốn đầu tư công của Bộ.
Trong khi đó, với hợp phần này, 11 tỉnh, thành phố tham gia đề án cũng cam kết bố trí nguồn vốn đối ứng khoảng 348 tỷ đồng. Ngoài ra, các doanh nghiệp, hợp tác xã trong vùng nguyên liệu cũng đã cam kết đối ứng 40,6 tỷ đồng và từ nguồn vốn vay tín dụng 20,8 tỷ đồng nhằm thực hiện các các dự án phát triển hạ tầng vùng sản xuất.
Đại diện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho biết, tổng mức đầu tư để thực hiện đề án Phát triển vùng nguyên liệu phục vụ chế biến và tiêu thụ nông, lâm sản giai đoạn 2021 - 2025 là gần 1.585 tỷ đồng. Nguồn vốn sẽ được huy động đa dạng từ ngân sách Trung ương (khoảng 32,72%), các địa phương (42,46%), nhóm doanh nghiệp và hợp tác xã (18,27%), còn lại 6,55% tổng đầu tư là vốn tín dụng.
Đối với việc tổ chức triển khai, các bộ ngành và chính quyền các cấp sẽ đóng vai trò định hướng, đầu tư hỗ trợ nâng cấp hạ tầng liên kết vùng nguyên liệu. Nông dân và thành viên các hợp tác xã sẽ đóng góp tư liệu sản xuất (ruộng đất) và lao động trực tiếp. Trong khi đó, 8 doanh nghiệp ban đầu sẽ đóng vai trò dẫn dắt chuỗi giá trị nông sản, đặc biệt là bảo đảm việc bao tiêu sản phẩm cho các vùng nguyên liệu.
Doanh nghiệp và người dân đóng vai trò then chốt
Với việc định hướng phát triển 5 vùng nguyên liệu nông, lâm sản lớn của Bộ NN&PTNT, các chuyên gia, nhà quản lý kỳ vọng thực trạng bấy lâu nay của nền nông nghiệp là sản xuất manh mún, nhỏ lẻ sẽ chấm dứt. Điệp khúc “được mùa mất giá” cũng sẽ không còn làm khó người nông dân nữa. Thay vào đó, sản xuất nông nghiệp sẽ đi theo tín hiệu của thị trường và nhu cầu của doanh nghiệp.
Vùng chuyên canh nguyên liệu sẽ cung cấp nông, lâm sản phục vụ chế biến, xuất khẩu cho các doanh nghiệp
Ủng hộ Đề án của Bộ NN&PTNT, ông Nguyễn Công Thành, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La đánh giá, việc hình thành vùng trồng lớn sẽ giúp loại bỏ phương thức sản xuất cũ. Hình thức sản xuất theo nhu cầu bán hàng đơn lẻ cũng sẽ dần bị đào thải. Bên cạnh đó còn giúp hình thành hệ thống chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp, hợp tác xã với người nông dân.
Cũng theo các chuyên gia, muốn hình thành vùng nguyên liệu lớn cần có sự liên kết chặt chẽ giữa người nông dân với doanh nghiệp. Bởi chỉ các doanh nghiệp mới nắm bắt được thị hiếu, nhu cầu của thị trường để cung cấp vật tư đầu vào, giống và tiêu chuẩn kỹ thuật. Từ đó, bảo đảm sản phẩm của vùng chuyên canh đáp ứng được các yêu cầu phục vụ tiêu dùng, xuất khẩu.
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh, đề án Phát triển vùng nguyên liệu phục vụ chế biến và tiêu thụ nông, lâm sản là một trong những chương trình phát triển lớn của Bộ trong giai đoạn 2021 - 2025. Bộ kỳ vọng việc triển khai có hiệu quả Đề án sẽ mang đến giải pháp căn cơ, góp phần giải quyết triệt để vấn đề sản xuất manh mún, nhỏ lẻ tại các địa phương; xóa bỏ tình trạng “được mùa mất giá” đang làm khó một bộ phận người nông dân.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cũng nhấn mạnh: Thành công của bất kỳ chương trình nào cũng phụ thuộc rất lớn vào người dân. Do đó, các địa phương cần tiếp tục thông tin, nâng cao vai trò của doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân đối với mục tiêu, ý nghĩa của Đề án, hướng tới thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tập thể.
“Cái thiếu đôi khi không phải ở công cụ, kỹ năng hay phương pháp mà nằm ở thái độ, cách tiếp cận vấn đề. Chúng ta phải làm thế nào để mỗi doanh nghiệp, hợp tác xã và người nông dân hiểu được vì sao phải xây dựng vùng nguyên liệu nông sản lớn, thấy được lợi ích của mình, từ đó đóng góp tích cực, chủ động trong quá trình tổ chức triển khai đề án...”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói.