Chị Nguyễn Thị Lê Na (xã Minh Hợp, huyện Quỳ Hợp, Nghệ An) đã quyết định khởi nghiệp trồng cam sau khi chứng kiến gia đình, người dân trong xã phải đổ bỏ hàng chục tấn cam vì không có thị trường bán hàng, thương lái ép giá.
Chị cho biết, cách trồng cam truyền thống của người nông dân đã sử dụng rất nhiều thuốc, hoá chất bảo vệ thực vật, phân bón hoá học, điều này khiến chất lượng cam không được đảm bảo, uy tín của vùng trồng không cao.
Khi chuyển sang canh tác sinh thái, không được bón phân và phun thuốc hoá học, cây cam nơi đây gần như bị sốc; cây bị còi cọc, xấu xí, thậm chí có cây còn không ra được quả. Chuyển đổi canh tác sinh thái phải mất 1 - 2 mùa vụ thì cam mới xanh tốt trở lại, chị Na chia sẻ.
Chị Nguyễn Thị Lê Na cùng sản phẩm cam sinh thái giao lưu với khách du lịch
Về quy trình canh tác, vườn cam sinh thái không có hoạt động cuốc cỏ hay phun thuốc diệt cỏ dại. Cỏ được nuôi dưỡng để tái sử dụng làm phân hữu cơ giúp cho đất có độ tơi xốp hơn. Đất trồng cỏ sẽ nuôi dưỡng được hệ vi sinh vật bản địa tốt, có thể giúp phân giải chất hữu cơ từ cỏ thành chất vô cơ sinh ra đa, trung, vi lượng như NPK hay các khoáng chất nhằm cung cấp dưỡng chất cho cây mà không cần dùng phân bón hoá học.
Bên cạnh đó, vườn cam áp dụng triệt để giải pháp sinh thái ứng phó với sâu bệnh bằng cách trồng xen canh, đa canh nhiều loại cây trồng khác nhau. Khi vườn có nhiều loại cây mọc xen kẽ thì sâu không tập trung tấn công vào cây cam nữa, giúp giảm đi áp lực dịch bệnh trên cây cam.
Đặc biệt, để có phân hữu cơ tự nhiên thay thế hoàn toàn phân hoá học, các khu vườn trồng cam được thiết kế các hố ủ phân từ thân cây đậu tương, xác cá chết mua với chi phí rẻ. Đây là nguồn nguyên liệu ủ phân giúp thu được những enzim rất tốt cho cây cam.
Xen giữa các luống trồng cam, chị Na và các kỹ sư nông nghiệp cũng cho đào các hố ủ phân từ cỏ, trái cây rụng thối, đồng thời trồng thêm chuối vừa có tác dụng điều hoà không khí, thanh lọc chất độc trong hố ủ vừa lấy thân, lá sản xuất phân hữu cơ.
Trên mỗi gốc cam sinh thái, chị đánh mã số vị trí, hàng, loại cây và được nhập vào phần mềm máy tính để thuận lợi theo dõi, khoanh vùng sâu bệnh, quy trình chăm sóc. Mô hình cam sinh thái được trồng với hai loại giống là cam xã Đoài chưa có quả và cam Đường Canh đã cho quả với mẫu mã đẹp, da bóng sáng, quả to, ăn ngọt, mọng nước... Mô hình cam sinh thái cũng được lắp đặt tưới nước phun mưa hoặc nhỏ giọt thông minh.
Ngoài ra, mô hình Làng du lịch Cam Vinh của chị Trang hiện còn liên kết chuyển đổi sang phương thức canh tác sinh thái với hơn 20 hộ và mở rộng vùng nguyên liệu trồng với diện tích hơn 50ha.
Một số sản phẩm từ cam sinh thái
Cam Vinh Kỳ Yến là thương hiệu bán sản phẩm quả tươi theo tiêu chuẩn VietGAP, hiện đang chuyển dần sang canh tác sinh thái vào các siêu thị lớn hoặc nhiều chuỗi phân phối thực phẩm sạch ở Hà Nội, TPHCM…
Để đảm bảo tính an toàn của nguồn nguyên liệu, sản phẩm cam không đạt tiêu chí bán tươi sẽ được nghiên cứu chế biến thành các sản phẩm như: mứt nước cam, mứt vỏ cam, mứt múi cam, bánh nhân cam, tinh dầu cam… Những quả cam bị lỗi, vỏ xấu, bầm dập... được để riêng rồi bóc tách ruột và vỏ cam để chế biến sang sản phẩm khác.
Năm 2018, sản phẩm mứt vỏ cam từ trang trại cam sinh thái lần đầu được xuất khẩu sang Hà Lan. Các sản phẩm chế biến khác cũng từng được mang đi chào hàng, giới thiệu tại các nước Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga. Đối với dòng sản phẩm chế biến này, chị Lê Na chú trọng phát triển thử nghiệm qua kênh online và các kênh dành cho khách du lịch cũng như làm sản phẩm quà tặng mùa vụ.
Từ mô hình Làng du lịch Cam Vinh sinh thái thành công, chị Na hy vọng có thể nhân rộng mô hình này tới các vùng đặc sản của Việt Nam tạo dựng nên lối sống, kinh doanh mới nhằm thay đổi cách thức kinh doanh và canh tác nông nghiệp tại Việt Nam.
Hiện đang vào mùa thu hoạch cam Vinh xứ Nghệ, du khách đến đây sẽ được trải nghiệm thu hoạch những trái cam ngọt lịm, căng mọng nước; trải nghiệm làm các sản phẩm chế biến từ cam...