Sau 17 năm triển khai thi hành, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 (được Quốc hội khóa XII thông qua ngày 3/6/2008 và có hiệu lực từ ngày 1/1/2009) đã bộc lộ bất cập, hạn chế về yêu cầu quản lý, chưa có sự tương thích với một số luật mới ban hành, chưa đáp ứng yêu cầu nội luật hóa liên quan đến các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên... Vì vậy, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 cần được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung.
Toàn cảnh phiên họp
Mục đích ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về năng lượng nguyên tử, tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước về an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân; phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử; góp phần tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.
Về phạm vi điều chỉnh, Luật quy định về các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử và bảo đảm an toàn, an ninh trong các hoạt động đó. Luật được áp dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân nước ngoài, tổ chức quốc tế tiến hành các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử tại Việt Nam.
Dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) gồm 12 chương, 73 điều (giảm 20 điều tương ứng với hơn 20% số điều so với Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008).
Dự thảo đã bám sát 4 chính sách đã được Chính phủ cơ bản nhất trí tại Nghị quyết số 240/NQ-CP ngày 17/12/2024 tại phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 11/2024. Cụ thể: thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử; bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phân cấp trong công tác quản lý Nhà nước; tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân; quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng; ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân; trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân.
Các đại biểu Quốc hội tham dự phiên họp
Dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Theo đó, Bộ đã thành lập Ban soạn thảo, Tổ biên tập dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) với sự tham gia của đại diện các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương, địa phương và các chuyên gia, nhà khoa học...
Trong khuôn khổ phiên họp, các đại biểu Quốc hội nhất trí về sự cần thiết ban hành luật để thể chế hóa chủ trương của Đảng về năng lượng nguyên tử, đảm bảo thống nhất với các quy định của pháp luật khác có liên quan. Hoàn thiện cơ sở pháp lý về năng lượng nguyên tử để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, khắc phục những bất cập, hạn chế của luật hiện hành. Tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước về an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phát triển bền vững ứng dụng năng lượng điện tử, thực hiện cam kết nghĩa vụ quốc tế của Việt Nam. Tăng cường hợp tác quốc tế, phát triển năng lượng nguyên tử, góp phần tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, đưa đất nước phát triển, bứt phá giàu mạnh, đạt được các mục tiêu đề ra trước mắt và lâu dài.
Các đại biểu Quốc hội cũng tham gia ý kiến về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của luật, giải thích từ ngữ, các hành vi bị cấm, quy định chuyển tiếp, đề nghị rà soát để đảm bảo thống nhất với các luật khác, kể cả các luật đang trình Quốc hội sửa đổi, rà soát để hoàn thiện các chính sách ưu tiên và ưu đãi của Nhà nước trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử hạt nhân.
Các đại biểu đề nghị hoàn thiện quy định về phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử, phân cấp trong công tác quản lý Nhà nước, hoạt động thanh sát hạt nhân, ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân, trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân và nghiên cứu xây dựng Quỹ An toàn hạt nhân.
Các đại biểu Quốc hội cũng nêu ý kiến về các quy định về cơ quan pháp quy về hạt nhân; an toàn, an ninh cơ sở hạt nhân; cấp phép tham gia ý kiến của cộng đồng dân cư trong việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân; an toàn, bảo vệ bức xạ và an ninh nguồn phóng xạ hạt nhân.
Bên cạnh đó, các đại biểu Quốc hội cho ý kiến về việc thăm dò, khai thác nguồn nhiên liệu hạt nhân; quản lý chất thải phóng xạ, các cơ sở lưu trữ nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân; cẩn trọng với việc xã hội hóa trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Ngoài ra, các đại biểu tham gia thêm về các ý kiến quan trọng khác và các điều khoản cụ thể cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để hoàn thiện dự thảo Luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu kết luận phiên họp
Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, qua thảo luận, các đại biểu Quốc hội đánh giá cao sự tích cực, trách nhiệm của các cơ quan, dự án Luật có nhiều nội dung mới, chuyên sâu về kỹ thuật phức tạp. Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cùng các cơ quan của Quốc hội đã rất cố gắng, nỗ lực để thực hiện nhiệm vụ.
Những ý kiến của các đại biểu Quốc hội đã được ghi chép đầy đủ. Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan thẩm tra phối hợp chặt chẽ với các cơ quan soạn thảo và cơ quan liên quan nghiên cứu các ý kiến phát biểu tại hội trường và các ý kiến thảo luận tại Tổ để tiếp thu, hoàn chỉnh dự án Luật trình Quốc hội xem xét, quyết định.