Trình bày Tờ trình, Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh sự cần thiết nghiên cứu và sửa đổi toàn diện Luật Năng lượng nguyên tử.
Theo Phó Thủ tướng, sau 17 năm triển khai thi hành, Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008 đã bộc lộ bất cập, hạn chế về yêu cầu quản lý, chưa có sự tương thích với một số luật mới ban hành, chưa đáp ứng yêu cầu nội luật hóa liên quan đến các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, chưa phù hợp với các yêu cầu, tiêu chuẩn mới của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA). Quan điểm xây dựng Luật lần này kế thừa, phát triển những quy định hợp lý, có tính nguyên tắc của Luật Năng lượng nguyên tử năm 2008; khắc phục triệt để những bất cập, chồng chéo của quy định gây khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành pháp luật về năng lượng nguyên tử thời gian qua.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, các quy định của Luật phải rõ ràng, có tính khả thi, dài hạn, có tính dự báo đầy đủ và giúp kiến tạo hành lang pháp lý về an toàn bức xạ, hạt nhân, an ninh và thanh sát hạt nhân bảo đảm cho sự phát triển bền vững của ứng dụng của năng lượng nguyên tử, đặc biệt là phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam.
Phó Thủ tướng Lê Thành Long trình bày Tờ trình về dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi)
Phó Thủ tướng cho biết, dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) đã có nhiều sửa đổi quan trọng nhằm hoàn thiện khung pháp lý cho quản lý và vận hành nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu tại Việt Nam. Các quy định mới được xây dựng theo hướng giảm thiểu thủ tục hành chính, nâng cao hiệu quả giám sát và đảm bảo an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân phù hợp với hệ thống pháp luật hiện hành và thông lệ quốc tế.
Dự thảo Luật gồm 12 chương, 73 điều (giảm 20 điều tương ứng với hơn 20% số điều so với Luật năm 2008), bám sát 4 chính sách đã được Chính phủ nhất trí.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, Ủy ban nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) như đề xuất của Chính phủ.
Một số nội dung cụ thể được Ủy ban kiến nghị bổ sung hoặc rà soát thêm. Trong đó, về cơ quan pháp quy hạt nhân, cần quy định rõ chức năng, mối quan hệ công tác, năng lực kỹ thuật và tuân thủ tiêu chuẩn IAEA.
Việc xã hội hóa các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử quy định tại điều 13 của dự thảo Luật là cần thiết, tuy nhiên cần xem xét lại tính phù hợp của quy định này đối với việc cho phép cá nhân, tổ chức đầu tư thành lập cơ sở bức xạ, cơ sở tiến hành công việc bức xạ bởi lo ngại về khả năng bảo đảm an toàn đối với các cơ sở này của cá nhân, tổ chức (trong đó có cơ sở sản xuất, chế biến chất phóng xạ). Đồng thời, cần làm rõ lĩnh vực nào được xã hội hóa thay vì tất cả các lĩnh vực.
Về an toàn, an ninh cơ sở hạt nhân, Ủy ban thấy rằng cần bổ sung quy định việc phê duyệt thiết kế đối với nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu tại điều 30 của dự thảo Luật, cụ thể là: thiết kế nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu phải được Cơ quan pháp quy hạt nhân của nước đối tác thẩm định và phê duyệt, trong đó có tính đến các yêu cầu đặc thù của Việt Nam; trường hợp nhà máy điện hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu do các cơ quan chuyên môn của Việt Nam tự thiết kế thì cần bổ sung quy định về việc tuân thủ yêu cầu về an toàn và an ninh hạt nhân của IAEA.
Về thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân, đa số ý kiến Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành với phương án như Chính phủ trình, quy định Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư đối với dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân theo quy định của pháp luật về đầu tư công; chấp thuận chủ trương đầu tư dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân theo quy định của pháp luật về đầu tư và các quy định khác của pháp luật có liên quan để tạo cơ chế linh hoạt, chủ động và đẩy nhanh tiến độ trong việc triển khai các dự án nhà máy điện hạt nhân; đồng thời, cũng phù hợp với chủ trương về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong bối cảnh hiện nay. Tuy nhiên, cần rà soát kỹ hệ thống pháp luật để bảo đảm tính đồng bộ, khả thi cũng như đáp ứng yêu cầu về bảo đảm an ninh, an toàn bức xạ và hạt nhân.
Về chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng, Ủy ban đề nghị nghiên cứu, bổ sung chính sách liên quan đến việc kiểm soát các chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ trong phế liệu và các nguồn khác nhập khẩu, tạm nhập tái xuất để bảo đảm đầy đủ, khả thi và phù hợp.
Về ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân, đề nghị tiếp tục rà soát, bảo đảm tính đầy đủ, thống nhất giữa nội dung các kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ và hạt nhân cấp cơ sở, cấp tỉnh, cấp quốc gia, cũng như tính khả thi, chặt chẽ của các kế hoạch; bảo đảm thống nhất với Luật Phòng thủ dân sự và dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp, tính khả thi trong phối hợp giữa các cơ quan có liên quan.