Theo quy định mới ban hành của châu Âu (EU), những doanh nghiệp lớn phải tuân thủ Quy định không phá rừng của châu Âu (EUDR) từ ngày 30/12/2024, doanh nghiệp nhỏ và vừa bắt đầu áp dụng từ ngày 30/6/2025. Trong bối cảnh thời gian không còn nhiều, ông Patrick Haverman, Phó Trưởng đại diện Thường trú UNDP tại Việt Nam đề xuất 4 nhóm vấn đề để các bên liên quan xem xét, thúc đẩy.
Cụ thể, việc chia sẻ dữ liệu về bản đồ ranh giới, hiện trạng rừng và cách thức chia sẻ trên các nền tảng; phương pháp phân tích tiêu chuẩn không gây mất rừng nhằm tuân thủ EUDR; quá trình phân tích tính hợp pháp của nguồn nguyên liệu, phương thức sản xuất, chế biến sản phẩm; những hỗ trợ đối với nhóm đối tượng nông hộ nhỏ.
Sản xuất, chế biến, phát triển bền vững nhưng không gây mất rừng
Ông Phạm Đức Thiềng, chuyên gia dự án Quản lý cảnh quan bền vững toàn diện thông qua tiếp cận địa bàn phát triển bền vững không gây mất rừng (iLandscape) đánh giá, đặc điểm của doanh nghiệp Việt Nam là chủ yếu cung cấp nguyên liệu cho những doanh nghiệp lớn. Nếu trừ đi một tháng chế biến và một tháng vận chuyển, nhiều doanh nghiệp cung cấp nguyên liệu gỗ của Việt Nam phải tuân thủ EUDR ngay từ tháng 10/2024.
Tuy nhiên, theo ông Phạm Đức Thiềng, vấn đề tuân thủ EUDR tại Việt Nam còn gặp nhiều vướng mắc, khó triển khai một cách nhanh chóng, bởi có những khu vực Việt Nam coi là rừng còn EU thì không, hoặc ngược lại. Điều này xuất phát từ sự sai khác về định nghĩa rừng giữa hai bên, chẳng hạn như diện tích rừng tối thiểu EU quy định là 0,5ha, còn Việt Nam là 0,3ha; EUDR không có quy định về quy hoạch sử dụng đất còn Việt Nam thì có; EUDR quy định sản xuất nông lâm kết hợp như trồng cà phê, cây ăn quả trên đất lâm nghiệp có rừng được xem là có rủi ro gây mất rừng, suy thoái rừng. Trong khi đó, Nghị định 156/2018/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam cho phép sản xuất trong rừng phòng hộ, rừng sản xuất miễn là không gây suy giảm diện tích, chất lượng rừng.
Thông tin tại buổi làm việc, ông Trương Tất Đơ, Phòng Khoa học công nghệ và Hợp tác quốc tế, Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, ngay sau khi EU ban hành EUDR, Chính phủ Việt Nam đã ban hành Nghị quyết 88/NĐ-CP, trong đó giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp các cơ quan liên quan xây dựng kế hoạch hành động thích ứng với EUDR.
Tháng 6/2024, Bộ đã ban hành quyết định thành lập nhóm công tác chung thích ứng EUDR, bao gồm tất cả ngành nghề liên quan, đồng thời giao Cục Lâm nghiệp chủ trì thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến gỗ và bản đồ ranh giới rừng.
Trong quy định của EUDR, 7 nhóm mặt hàng bị ảnh hưởng nhưng tại Việt Nam chủ yếu có 3 nhóm gồm: gỗ và sản phẩm gỗ, cao su, cà phê. Các sản phẩm được sản xuất thuộc nhóm ngành hàng này phải tuân thủ 3 điều kiện: không gây mất rừng so với hiện trạng ở thời điểm 31/12/2020, chứng minh được pháp lý của việc sản xuất theo quy định của nước nhập khẩu, có báo cáo giám định về tính hợp pháp này.
4 yêu cầu cơ bản mà doanh nghiệp phải tuân thủ theo EUDR gồm: vị trí tọa độ thửa đất canh tác, bản đồ ranh giới rừng tại thời điểm ngày 31/12/2020 và thời điểm đánh giá (rừng định nghĩa theo FAO), kiểm tra dữ liệu bằng ảnh vệ tinh đa thời gian (không gian), truy xuất sản phẩm hàng hóa đến vị trí địa lý lô canh tác.
Với vai trò là nền tảng để đánh giá EUDR cho các ngành hàng, ngành lâm nghiệp Việt Nam đã cung cấp thông tin đầu vào để EU phân loại quốc gia theo rủi ro thông qua kết quả quản lý, bảo vệ, phát triển rừng, cũng như thực hiện cam kết quốc tế về rừng (FCPF, LEAF/Emergent), Tuyên bố Glasgow, VPA/FLEGT… Đồng thời, lĩnh vực lâm nghiệp cam kết cung cấp cơ sở dữ liệu về ranh giới rừng để phục vụ truy xuất nguồn gốc.
Cục trưởng Cục Lâm nghiệp Trần Quang Bảo cam kết sẽ phản hồi những vấn đề còn vướng mắc của Việt Nam trong việc thực thi EUDR với phía EU, đồng thời chia sẻ các kế hoạch đã triển khai thực hiện. Trong thời gian chờ EU ban hành hướng dẫn chi tiết về EUDR, Cục sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu để chứng minh việc tuân thủ các quy định không gây mất rừng, cũng như phân loại, xác định từng khu vực rủi ro trên cả nước.