Theo báo cáo của Tổng cục Môi trường, ở Việt Nam hiện có 660 bãi chôn lấp tiếp nhận khoảng 20.200 tấn rác thải mỗi ngày. Tuy nhiên chỉ có 30% được xếp loại là bãi chôn lấp hợp vệ sinh, có lớp che phủ hàng ngày trên rác thải. Mặt khác, hầu hết các bãi chôn lấp không có máy đầm nén; hệ thống thu gom khí, xử lý nước rỉ rác; hệ thống quan trắc môi trường; quá trình vận hành, quản lý còn kém, dẫn đến nhiều vấn đề rủi ro về môi trường và sức khỏe người dân, đặc biệt ở những vùng có mức phát sinh chất thải lớn và mật độ dân số cao.
Ngoài ra, tình trạng vứt rác bừa bãi và bãi rác tự phát vẫn còn diễn ra nên việc quản lý số lượng và vị trí các bãi rác thải chưa được đầy đủ, chính xác. Tổng cục Môi trường tuy đã có cơ sở dữ liệu về các bãi rác thải nhưng chưa cập nhật thường xuyên và kịp thời nên hiện trạng của các bãi rác thải không tương thích với dữ liệu.
Do đó, việc xây dựng hệ thống thông tin thống nhất quản lý về chất thải rắn, bao gồm các thông tin về bãi rác, khu vực nhạy cảm với môi trường trên phạm vi toàn quốc là vô cùng cần thiết.
Quản lý chất thải rắn từ trên cao
Xuất phát từ nhu cầu trên, Cục Viễn thám quốc gia triển khai xây dựng dự án “Giám sát các bãi rác thải trên toàn quốc bằng công nghệ viễn thám”. Dự án được kỳ vọng sẽ đưa ra các giải pháp hữu ích nhằm tăng cường năng lực quản lý chất thải rắn ở Trung ương và địa phương cũng như cập nhật, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thông tin chất thải rắn của Tổng cục Môi trường.
Theo ông Nguyễn Quốc Khánh, Cục trưởng Cục Viễn thám quốc gia, công nghệ viễn thám có tính đa thời gian, độ phủ rộng, độ phân giải không gian tốt sẽ là công cụ hữu hiệu để giám sát các bãi rác thải trên toàn quốc. Với đặc thù của công nghệ viễn thám là có các dữ liệu lịch sử do đó thông tin các bãi rác sẽ được cung cấp từ khi hình thành, quá trình hoạt động trong quá khứ cũng như hiện tại.
Hơn nữa, dữ liệu ảnh SPOT6/7 phủ trùm toàn quốc cho phép cung cấp rất nhiều thông tin giá trị phục vụ công tác quản lý chất thải như: vị trí bãi rác, bãi tập kết rác thải, biến động, trạng thái về diện tích của bãi rác, các bãi chôn lấp, các công trình trong bãi rác và lớp phủ các khu vực lân cận trong tầm ảnh hưởng môi trường của bãi rác; thông tin về hiện trạng của các khu vực nhạy cảm với môi trường như các khu công nghiệp, khu chế xuất, làng nghề; giám sát thực hiện quy hoạch bãi rác, bãi chôn lấp chất thải rắn nhằm cập nhật cơ sở dữ liệu quản lý chất thải rắn của quốc gia và địa phương bằng công nghệ viễn thám tại khu vực dân cư, đô thị.
Công nghệ viễn thám còn cho phép theo dõi diễn biến, hiện trạng bãi rác chôn lấp, bãi thải, các nhà máy, khu vực khai thác khoáng sản sau khi đóng cửa nhằm phục vụ công tác quản lý quá trình cải tạo, xử lý môi trường.
Đáng chú ý, việc cập nhật thông tin dữ liệu của công nghệ sẽ có chi phí thấp nên mang lại hiệu quả kinh tế cao. Nhờ dựa trên công nghệ viễn thám nên dữ liệu từ trạm thu ảnh viễn thám của Đài Viễn thám trung ương cũng được tích hợp, từ đó đảm bảo cung cấp, lưu trữ thông tin liên tục, lâu dài. Dự án góp phần hỗ trợ cho công tác quản lý chất thải rắn nói chung và chất thải sinh hoạt nói riêng, giải quyết được vấn đề bức xúc của xã hội hiện tại.