Báo cáo Phát triển tài nguyên nước của Liên Hợp Quốc năm 2020 chỉ ra rằng, khoảng 4 tỷ người trên thế giới đang phải đối mặt với tình trạng khan hiếm nguồn nước ít nhất 1 tháng trong năm và 2,2 tỷ người chưa tiếp cận được với nước sạch có thể uống được.
Ông Michael Croft, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam phát biểu trong hội thảo, việc đảm bảo an ninh nguồn nước cho các cộng đồng xã hội chính là góp phần gìn giữ hòa bình thế giới và thúc đẩy phát triển bền vững. Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng nước đã tăng đến 6 lần trong thế kỷ vừa qua. Nếu những vấn đề liên quan đến nước không được giải quyết trong thời gian tới, hơn nửa dân số thế giới sẽ tiếp tục phải hứng chịu những thách thức này đến năm 2050.
Việt Nam là quốc gia có tài nguyên nước dồi dào nhưng có đến 63% tổng lượng nước trung bình hằng năm vẫn còn phụ thuộc nhiều vào nguồn cấp bên ngoài. Bên cạnh đó, các hoạt động kinh tế - xã hội những năm gần đây ngày càng tăng, dẫn đến hệ lụy là ô nhiễm nguồn nước. Đặc biệt, tình trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) và sự gia tăng của các hiện tượng thời tiết cực đoan như nước biển dâng, xâm nhập mặn, hạn hán, lũ lụt đã và đang tác động mạnh mẽ đến an ninh nước, đe dọa sự phát triển kinh tế xã hội của nước ta.
Tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ TN&MT Võ Tuấn Nhân nhấn mạnh, đảm bảo an ninh nguồn nước trong bối cảnh BĐKH và gia tăng dân số, đô thị hóa, công nghiệp hóa là những thách thức chúng ta cần giải quyết. Những thách thức này cần được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau như: năng lực nhận thức vấn đề, công nghệ, cơ sở hạ tầng, công tác quản lý, thể chế chính sách… Điều này đòi hỏi cần có giải pháp chiến lược tổng thể, đồng bộ, liên ngành liên vùng. Không chỉ bó hẹp trong ngành nước, nông nghiệp mà còn liên quan đến đất đai, công nghiệp, năng lượng, môi trường, giáo dục đào tạo, truyền thông...
Cần đặc biệt chú trọng tăng cường nhận thức và năng lực của các cơ quan quản lý về bảo đảm tài nguyên nước trong bối cảnh mới; hiện thực hóa những ý tưởng tiếp cận thành tựu khoa học công nghệ về nước, vận hành các công trình có liên quan, với sự tham gia tích cực và trách nhiệm của khu vực doanh nghiệp; đảm bảo cộng đồng nhận thức được và được tạo cơ hội tham gia vào quá trình quản lý tài nguyên nước, cũng như thay đổi thói quen sử dụng, tiêu dùng của người dân…
Đảm bảo an ninh nguồn nước gắn với an ninh môi trường
Trong năm 2021, Thủ tướng Chính phủ sẽ ban hành Kế hoạch quản lý chất lượng nước quốc gia, với tầm nhìn tổng thể về an ninh nguồn nước phải gắn kết chặt chẽ với an ninh môi trường nước. Bộ TN&MT cũng dự kiến sẽ xây dựng quy hoạch tài nguyên nước, quy hoạch bảo vệ môi trường; đồng thời, tham mưu cho Chính phủ ban hành kế hoạch bảo vệ chất lượng nước gắn với an ninh nước.
Ông Michael cho biết, UNESCO ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam trong việc chủ động đầu tư, ưu tiên các công tác liên quan đến quản lý an ninh nguồn nước và phục vụ lợi ích của nhân dân.
Ông kiến nghị, Việt Nam cần có quyết định mạnh mẽ hơn nữa để giải quyết những thách thức trên. Trong đó, cần xây dựng mối quan hệ hợp tác đối tác hiệu quả, mở rộng với nhiều bên liên quan, cả khu vực công và tư, xuyên biên giới. Đồng thời, tăng cường giáo dục về nguồn nước, trao quyền cho các nhà khoa học trẻ. Thanh niên là những người có nhiều đổi mới sáng tạo và có thể trở thành động lực chính cho các giải pháp. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực cho các cộng đồng địa phương ở những nơi đang gặp vấn đề về nước, triển khai các giải pháp và tận dụng kiến thức bản địa, biến các tác động tiêu cực thành lợi thế phát triển.
Đồng tình với quan điểm trên, GS.TS Trần Thục góp ý thêm, về bảo vệ chất lượng nước, các cấp từ Chính phủ đến các Bộ, ngành, địa phương phải quản lý các nguồn xả thải từ ngành công nghiệp, thu gom xử lý nước thải sinh hoạt. Thời gian tới, cần chú trọng hơn việc chống ô nhiễm nước ngầm, nhất là từ các nguồn vật dụng mang hóa chất như pin, ắc quy khi thải bỏ...
Cùng với đó, có thể xây dựng các phương án trữ nước tùy cấp độ hộ gia đình, cộng đồng hay địa phương; đẩy mạnh sử dụng nước tiết kiệm và hiệu quả; biến thách thức thành lợi thế, ví dụ những vùng ngập sâu ở Đồng Tháp Mười giờ rất thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản, vùng nước nhiễm phèn có thể tận dụng phát triển du lịch vì nước rất trong, phong cảnh đẹp; nhiều nơi ở vùng đồng bằng sông Cửu Long đang đầu tư các mô hình nuôi cá – sen, lúa – sen cũng khá thành công.
Cũng trong buổi làm việc, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đã cùng thảo luận đưa ra những sáng kiến, đề xuất và các giải pháp nhằm bảo đảm an ninh nguồn nước và tăng cường khả năng ứng phó với BĐKH, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững tại Việt Nam trong thời gian tới.