Tại Cần Thơ, Trung tâm Khuyến nông quốc gia vừa phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Cần Thơ tổ chức hội thảo “Giải pháp nhân rộng mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại vùng đồng bằng sông Cửu Long”.
Phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết: Việc triển khai Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp đã ghi nhận những kết quả tích cực. Các chỉ tiêu giai đoạn đầu không chỉ hoàn thành vượt mức về mặt diện tích. Quan trọng hơn là đã tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là đối với ngành hàng lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Ông Lê Quốc Thanh nhấn mạnh, Việt Nam đã đi đúng hướng, phù hợp với xu thế quốc tế là phát triển xanh, thân thiện và bảo vệ môi trường trong kỷ nguyên xanh.
Đẩy mạnh phát triển lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh
Ông Hoàng Tuyển Phương, Trưởng phòng Khuyến nông trồng trọt và lâm nghiệp (Trung tâm Khuyến nông quốc gia) thông tin, Trung tâm đã phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế, Sở Nông nghiệp và Môi trường các địa phương và đơn vị liên quan triển khai 7 mô hình thí điểm tại thành phố Cần Thơ, Sóc Trăng, Trà Vinh, Đồng Tháp, Kiên Giang trong năm 2024 - 2025.
Sau 3 vụ triển khai, các mô hình đã đạt 5.000 ha, mang lại những kết quả cụ thể: giảm chi phí sản xuất từ 8,2 - 24,2% so với mô hình đối chứng; giảm 30 - 50% lượng giống gieo sạ; giảm từ 30 - 70 kg phân bón/ha; giảm 30 - 40% lượng nước tưới; giảm 1 - 4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật.
Về hiệu quả kinh tế, năng suất lúa tăng 2,4 - 7%, còn thu nhập của nông dân tăng từ 12 - 50%, tương ứng 4 - 7,6 triệu đồng/ha so với mô hình đối chứng.
Về môi trường, những mô hình này giảm phát thải khí nhà kính từ 2 - 12 tấn CO2/ha so với phương thức canh tác truyền thống, đồng thời khắc phục tối đa tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch, góp phần giảm ô nhiễm và bảo vệ môi trường.
Đáng chú ý, gạo giảm phát thải của Việt Nam đã được xuất khẩu sang Nhật Bản, được doanh nghiệp và người tiêu dùng tại thị trường này quan tâm, đánh giá cao.
Để nhân rộng mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp, ông Hoàng Tuyển Phương cho biết thời gian tới, Trung tâm Khuyến nông quốc gia sẽ triển khai lực lượng khuyến nông cộng đồng.
Đồng bằng sông Cửu Long hiện có 1.000 tổ khuyến nông cộng đồng với 10.000 thành viên. Lực lượng này giữ vai trò then chốt trong truyền thông, nâng cao nhận thức của nông dân và xã viên hợp tác xã; tham gia đào tạo, tăng cường năng lực cho nông dân và hợp tác xã; chuyển giao quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp thông qua đào tạo, tập huấn.
Bên cạnh đó, khuyến nông cộng đồng còn đảm nhiệm hoạt động MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định khí phát thải nhà kính); tư vấn, hỗ trợ hợp tác xã tổ chức sản xuất, phát triển vùng nguyên liệu lúa bền vững; kết nối doanh nghiệp cung ứng vật tư đầu vào và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm đầu ra.
Nhờ mạng lưới này, các tiến bộ kỹ thuật và quy trình canh tác mới không chỉ dừng lại ở hội thảo hay mô hình trình diễn mà có thể được nhân rộng nhanh chóng đến từng cánh đồng, từng hộ nông dân trong vùng.
Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) Việt Nam kiến nghị cần tăng cường hợp tác công - tư tích hợp trong chuỗi giá trị lúa gạo; phát triển nền tảng số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong khuyến nông; xây dựng hệ thống dữ liệu minh bạch, được kiểm chứng. Bên cạnh đó, cần hoàn thiện chính sách hỗ trợ tài chính và ưu tiên nguồn lực cho nghiên cứu, phát triển (R&D).
Trong khuôn khổ hội thảo, Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế và Trung tâm Khuyến nông quốc gia đã ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác chiến lược 5 năm. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc xây dựng nền tảng phát triển bền vững cho ngành lúa gạo Việt Nam, đặc biệt là thực hiện Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Theo thỏa thuận, hai bên sẽ phát triển ứng dụng khuyến nông điện tử “Lúa Việt” tích hợp ứng dụng Bón phân đúng (Rice Crop Manager) nhằm tối ưu hóa hiệu quả sử dụng phân bón, giảm thiểu tác động môi trường, đồng thời nâng cao năng suất, chất lượng lúa gạo.