Vanilla là một giống lan nhiệt đới thuộc họ Orchidaceae có xuất xứ từ Mexico, trong các khu rừng mưa nhiệt đới… Loài cây này sống bám vào thân cây khác như một loại dây leo (giống cây tiêu), ra hoa, đậu quả và cho hương vani thiên nhiên. Không giống như vani nhân tạo giá rẻ, vani tự nhiên là một trong những loại gia vị đắt đỏ thứ 2 thế giới. Giá dao động từ 15 - 20 triệu đồng/kg.
Cây lan Vanilla được thụ phấn bằng tay và phải mất 9 tháng trái Vanilla mới chín. Thêm nữa, hoa Vanilla chỉ nở đúng 1 ngày trong năm. Nếu ngày hoa nở mà không thụ phấn kịp, đến chiều, hoa tự xếp cánh, 1 năm sau hoa mới nở lại. Đây là lý do vì sao vani nguyên chất trở nên quý hiếm và đắt đỏ.
Được biết, Mexico và Madagascar là hai nước sản xuất hạt Vanilla chất lượng tốt nhất với giá thành dao động từ 50 - 200 USD (1,15 triệu - 4,61 triệu đồng) cho mỗi 450g.
Cây lan Vanilla
Tại Việt Nam, anh Trần Minh Trung (Bình Dương) đã trồng thành công loại gia vị đắt đỏ này. Anh cho biết, lan Vanilla là loại cây trồng cần nhiều công chăm sóc, nên chỉ thích hợp với nhà vườn hoặc trang trại. Người ta nhân giống bằng cách giâm nhánh chồi: chỉ có các chồi đủ dài trong khoảng 60 - 100cm và đủ lóng từ 18 đến 24 mắt mới nên được trồng. Việc thụ phấn được thực hiện bằng tay: mỗi chùm hoa chỉ nên cho thụ phấn từ 5 - 6 trái và mỗi cây cũng chỉ nên giữ lại từ 10 - 12 chùm trái. Kết quả thụ phấn bằng tay thường đạt kết quả đến 100% và trái cây sẽ đạt độ lớn 12 - 16cm sau 6 hay 8 tuần lễ, rồi sẽ chín trong khoảng 4 hay 10 tháng sau đó.
Người ta hái các trái chín ngay khi ở đầu ngọn trái ngả sang màu vàng và rồi xử lý bằng một tiến trình lên men đặc biệt. Trung bình mỗi cây cho 100g trái đã qua xử lý; trong trường hợp thâm canh tốt, mỗi ha trồng 1.600 - 2.000 cây sẽ cho ít nhất 300 - 500kg vani thương phẩm, tương đương với khoảng 200 triệu đồng.
Có nguồn gốc từ Bắc Peru, Charapita là loại ớt đắt nhất thế giới khi có giá khoảng 570 triệu đồng/kg. Đa phần ớt Charapita mọc hoang dại. Chúng là loại cây trung hạn, có độ cao khoảng từ 40 - 55cm, tán rộng từ 35 - 45cm và cho thu hoạch quả sau 90 ngày trồng. Mỗi cây có hàng trăm quả nhỏ tròn, màu đỏ hoặc vàng nhưng màu vàng phổ biến hơn cả.
Ớt Charapita được trồng thành công ở Việt Nam
Loại ớt này có vị rất cay, thường được sấy khô trước khi sử dụng. Độ cay của loại ớt này lên tới 30.000 - 50.000 độ cay Scolville, thậm chí còn cao gấp 4 - 20 lần ớt Jalapeño nổi tiếng. Theo mô tả, độ cay này thậm chí có thể "làm thủng" lưỡi. Đáng lưu ý, ớt Charapita không được khuyến khích sử dụng khi còn tươi bởi sau khi sấy, ớt có vị cay khác lạ và dễ ăn. Hương vị độc đáo của gia vị này được nhiều đầu bếp ở các nhà hàng cao cấp yêu thích và ưa dùng.
Ớt Charapita có giá đắt đỏ vì có các thành phần tốt cho sức khỏe, có thể giúp giảm đau, hỗ trợ tiêu hóa và chống viêm tốt.
Lượng vitamin C trong mỗi quả ớt lên đến 76,4mg, tương đương với một quả cam, đây là chất chống oxy hóa, giúp ngăn ngừa quá trình lão hóa lên các tế bào. Ngoài ra, hàm lượng vitamin A có trong ớt Charapita còn giúp sáng mắt, ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng của mắt.
Hiện ở Việt Nam, anh Đỗ Văn Cường (xã Quảng Tâm, huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông) đã đưa ớt Charapita về địa phương, nhân giống và trồng thành công vào năm 2019.
Sau 4 tháng trồng, chăm sóc ớt Charapita cho thu bói, hiện nay anh Cường đã thu được khoảng 30kg. Theo anh Cường, ớt Charapita sinh trưởng và phát triển tốt ở nhiệt độ từ 25 - 37 độ C. Nếu chăm sóc tốt, giống ớt này có thể thu hoạch được từ 4 - 5 năm. Mỗi cây có thể thu được từ 1,5 - 2,5kg quả/năm, mỗi năm thu hoạch được 4 đến 5 đợt.
Hiện, ớt Charapita tươi được anh Cường bán với giá gần 10 triệu đồng/kg, ớt khô gần 50 triệu đồng/kg, rẻ hơn nhiều so với hàng nhập khẩu.