Carbon đen cực kỳ nguy hiểm đối với sức khỏe con người và hành tinh. Nó là nguyên nhân gây ra hàng triệu ca tử vong sớm mỗi năm và sự nóng lên toàn cầu (lớn hơn từ 460 - 1.500 lần so với CO2, nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu).
Carbon đen là một thành phần của bụi mịn PM2.5, một chất ô nhiễm cực nhỏ dễ dàng xâm nhập sâu vào phổi và máu của con người. PM2.5 làm tăng nguy cơ tử vong do mắc các bệnh tim, phổi, đột quỵ và một số bệnh ung thư, khiến hàng triệu người chết sớm mỗi năm. Trẻ em hít phải bụi mịn PM2.5 còn gây ra các vấn đề về tâm lý và hành vi, trong khi người lớn tuổi có khả năng cao mắc các bệnh liên quan đến trí não như Alzheimer, Parkinson và sa sút trí tuệ.
Bên cạnh đó, ô nhiễm không khí do đốt đồng, đốt rơm rạ gây khói bụi còn có thể làm tăng khả năng mắc các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp hiện nay.
Bà Helena Molin Valdés, Trưởng ban Thư ký Liên minh Khí hậu và Không khí sạch, UNEP nhận định: Cải thiện chất lượng bầu không khí mà chúng ta hít thở là thực sự cần thiết đối với sức khỏe và hạnh phúc của cộng đồng. Nó cũng rất quan trọng đối với an ninh lương thực, hành động vì khí hậu, sản xuất và tiêu dùng có trách nhiệm và là nền tảng cho sự bình đẳng. Trên thực tế, chúng ta sẽ không thể nào nói về Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững chừng nào chúng ta chưa nghiêm túc nhìn nhận về chất lượng không khí.
Hoạt động đốt đồng, đốt rơm rạ là tác nhân chính tạo ra carbon đen
Theo các báo cáo nghiên cứu sâu, việc đốt đồng không hề có tác dụng kích thích tăng trưởng mà ngược lại nó còn làm giảm khả năng giữ nước và độ màu mỡ của đất từ 25 - 30%. Do đó, trong các mùa vụ kế tiếp, người nông dân cần phải tăng lượng phân bón và hệ thống tưới tiêu để bù đắp dưỡng chất cho đất. Ngoài ra carbon đen cũng có thể thay đổi các mô hình thời tiết như mưa, đặc biệt là gió mùa châu Á, làm gián đoạn các hiện tượng thời tiết cần thiết để hỗ trợ sản xuất nông nghiệp.
Số liệu thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chỉ ra rằng, việc đốt đồng sau sản xuất nông nghiệp, khai phá ruộng rẫy đang giết chết ít nhất 7 triệu người mỗi năm, trong đó có 650.000 trẻ em.
Trong những năm gần đây, nhiều tổ chức quốc tế đã phối hợp với các Chính phủ để thúc đẩy các giải pháp thay thế vấn nạn đốt đồng gây ô nhiễm không khí. Điển hình như tại Ấn Độ, Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO) đã và đang tiến hành dự án biến chất thải cây trồng thành nguồn nhiên liệu mới, tạo ra một nền kinh tế tuần hoàn mang lại cho nông dân thêm thu nhập và giảm ô nhiễm không khí.
Với mục tiêu quan tâm đến tình trạng ấm lên toàn cầu và an ninh lương thực, một dự án khác có tên “Koronivia - Hành động chung về nông nghiệp” đang lồng ghép vấn đề trồng trọt vào Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu. Dự kiến các cuộc thảo luận tiếp theo sẽ được đưa ra tại Hội nghị COP26 vào tháng 11 sắp tới.
Bà Pam Pearson, Giám đốc Sáng kiến Khí hậu quốc tế Cryosphere lưu ý: Việc thay đổi thói quen đốt chất thải nông nghiệp lạc hậu đang đòi hỏi chúng ta phải tăng cường nâng cao nhận thức và năng lực cho người dân. Đó là một cam kết cao cả và sẽ có tác động đáng kể, sâu rộng, có thể làm thay đổi cuộc sống của hàng tỷ người.