Tại hội thảo, ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam đã thông tin về kết quả hai năm thực hiện Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030.
Tính tới kết thúc vụ Hè - Thu 2025, quy mô diện tích tham gia Đề án đã đạt 354.839 ha, vượt 197% so với mục tiêu đề ra. Nông dân tham gia mô hình giảm chi phí sản xuất từ 1,7 đến 4,9 triệu đồng/ha so với sản xuất ngoài mô hình, tương đương giảm giá thành sản xuất từ 326 đồng đến 1.052 đồng/kg lúa tươi. Lượng giống gieo sạ giảm 50 - 65%, tương đương tiết kiệm khoảng 70 - 130 kg/ha; lượng phân đạm trung bình giảm tới 31,3%; cắt giảm lượng nước tưới, đạt chuẩn rút nước ít nhất 2 - 3 lần, giảm 1 - 3 lần phun thuốc bảo vệ thực vật.
Quan trọng hơn, năng suất trong mô hình tăng từ 1,4 - 15,9 tạ/ha, tương đương mức trung bình 3,2 đến 22,1% so với canh tác truyền thống. Trong vụ Đông - Xuân, lượng giảm phát thải của mô hình đạt 3,7 tấn tCO₂e/ha/vụ, cho thấy tiềm năng lớn để mở rộng diện tích sản xuất lúa vừa chất lượng cao vừa phát thải thấp.
Từ thực tiễn này, Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam nhấn mạnh định hướng chiến lược: muốn mở rộng diện tích phải mở rộng liên kết; muốn giảm phát thải phải chuẩn hóa quy trình; muốn nông dân hưởng lợi thì doanh nghiệp phải vào cuộc. Đề án được xác định là cuộc chơi của “Trách nhiệm - tiêu chuẩn - liên kết chuỗi” với doanh nghiệp là hạt nhân và nông dân là trung tâm.
Quang cảnh hội thảo
Các đại biểu tham dự hội thảo đã thảo luận về giải pháp kỹ thuật và mô hình liên kết hiệu quả. Các đại biểu cho rằng, cần áp dụng ngay các tiến bộ kỹ thuật và quy trình đã ban hành để vừa giảm giống, giảm phân bón, giảm phát thải vừa tăng thu nhập cho nông dân, lấy sức khỏe đất làm nền tảng lâu dài. Bên cạnh đó, xây dựng liên kết bền vững giữa doanh nghiệp và nông dân dựa trên hợp đồng, cam kết và trách nhiệm rõ ràng của các bên trong chuỗi giá trị.
Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật kêu gọi hành động thống nhất tới các bên trong chuỗi liên kết. Ông đề nghị các doanh nghiệp (vật tư và chế biến, tiêu thụ) chủ động liên kết với hợp tác xã và nông dân, sản xuất theo quy trình giảm phát thải đã ban hành, đồng thời tận dụng hỗ trợ kỹ thuật trong khâu theo dõi và đánh giá MRV (đo lường - báo cáo - thẩm định) để bảo đảm độ tin cậy.
Các địa phương, với đầu mối chủ trì là Sở Nông nghiệp và Môi trường cần hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân trong chuỗi liên kết, hướng dẫn áp dụng đồng bộ quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, giảm phát thải và nâng cấp vùng sản xuất.
Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ trong giám sát, hướng dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp, đồng thời xem xét chứng nhận “Gạo Việt xanh, phát thải thấp” cho các doanh nghiệp và hợp tác xã được địa phương xác nhận tuân thủ đầy đủ quy trình.
Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật khẳng định cam kết đồng hành chặt chẽ cùng địa phương, doanh nghiệp, hợp tác xã trên 3 trọng tâm: phối hợp giám sát thực hiện quy trình đo đạc MRV; hỗ trợ xây dựng, mở rộng mô hình liên kết chuỗi, lấy doanh nghiệp làm hạt nhân, nông dân làm trung tâm; tạo điều kiện tối đa cho ứng dụng tiến bộ kỹ thuật (từ quản lý nước, đất, rơm rạ đến số hóa và MRV) cho đến khi Nhà nước cho phép trao đổi tín chỉ carbon.