Ngày 12/9, tại Hà Nội, Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (VIAEP) phối hợp cùng Hội Khoa học và Công nghệ lương thực thực phẩm Việt Nam (VAFoST), Hội Cơ khí nông nghiệp Việt Nam (VSAGE) tổ chức Hội nghị khoa học công nghệ bảo quản, chế biến nông lâm thủy sản và cơ giới hóa nông nghiệp toàn quốc năm 2025 với chủ đề: "Nâng cao chất lượng, hiệu quả, giảm thất thoát và lãng phí lương thực thực phẩm".
Phát biểu khai mạc hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, trong suốt một thập kỷ qua, ngành nông nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu toàn diện.
Không chỉ dừng ở con số xuất khẩu, cơ cấu ngành cũng đã có sự chuyển dịch rõ rệt. Tỷ trọng chế biến ngày càng tăng, thay thế dần sản xuất thô, trong khi nông nghiệp xanh, tuần hoàn và chuyển đổi số bắt đầu hình thành rõ nét ở nhiều địa phương. Đặc biệt, công nghệ bảo quản và chế biến đã giúp giảm tổn thất sau thu hoạch từ 5 - 10%, đồng thời kéo dài thời hạn bảo quản, nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế.
Song song với đó, quá trình cơ giới hóa nông nghiệp cũng có bước tiến mạnh mẽ. Hiện nay, tỷ lệ cơ giới hóa khâu làm đất đã đạt trên 95%; các mô hình sử dụng drone, cảm biến IoT, trí tuệ nhân tạo và robot nông nghiệp đang dần được triển khai tại những vùng sản xuất hàng hóa lớn. Nhờ vậy, năng suất lao động được cải thiện, chi phí sản xuất giảm và thu nhập của nông dân từng bước nâng cao.
Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ để phát triển nông nghiệp bền vững
Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ cao trong bảo quản và chế biến vẫn còn hạn chế, dẫn tới tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch của một số mặt hàng, đặc biệt là rau quả và thủy sản vẫn cao hơn so với nhiều nước trong khu vực. Mặt khác, tuy cơ giới hóa đạt mức cao ở khâu làm đất nhưng lại thiếu sự đồng bộ ở các khâu gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch và sau thu hoạch. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp chế biến còn có quy mô nhỏ, thiếu liên kết, đầu tư phân tán và chưa đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Theo TS. Nguyễn Anh Phong, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong những năm qua, Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, quyết định và chương trình hành động, hình thành khung chính sách tương đối đầy đủ để thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn. Thực tế, nhiều mô hình đã được áp dụng từ quy mô doanh nghiệp, hợp tác xã đến nông hộ, bước đầu hình thành hệ sinh thái tuần hoàn.
Tuy vậy, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như nhận thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng chưa đầy đủ; chính sách hỗ trợ còn phân tán, chưa có chương trình riêng; tỷ lệ tái sử dụng phụ phẩm còn thấp; cụ thể, trồng trọt mới đạt khoảng 52%, lâm nghiệp khoảng 50%.
Đáng chú ý, mô hình tuần hoàn hiện nay chủ yếu nằm ở các doanh nghiệp lớn, chưa tạo thành chuỗi liên kết giá trị; trong khi công tác nghiên cứu, chuyển giao và đầu tư cho khoa học, công nghệ vẫn còn hạn chế.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, khoa học công nghệ không chỉ là động lực mà còn là then chốt cho sự phát triển nông nghiệp bền vững. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã xác định các định hướng chiến lược tập trung thực hiện trong thời gian tới. Trước hết, Bộ sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và chuyển giao công nghệ.
Bên cạnh đó, Bộ cũng phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo nông nghiệp vùng, gắn kết chặt chẽ giữa viện – trường – doanh nghiệp. Hợp tác quốc tế sẽ được mở rộng, đặc biệt trong các lĩnh vực chế biến sâu, logistics và cơ giới hóa thông minh.
Đồng thời, Bộ chú trọng thúc đẩy xã hội hóa nghiên cứu khoa học, huy động nguồn lực từ ngoài ngân sách Nhà nước nhằm tạo thêm động lực cho đổi mới sáng tạo.
Cuối cùng, việc xây dựng các mô hình chuỗi giá trị nông sản ứng dụng công nghệ cao, có truy xuất nguồn gốc minh bạch sẽ là nền tảng để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế.