Theo thông báo từ WHO, đậu mùa khỉ là một căn bệnh hiếm gặp, do virus thuộc chi Orthopoxvirus gây ra và có liên quan với bệnh đậu mùa phổ biến.
Theo nhiều tài liệu, chủng virus này nằm trong họ virus Poxviridae, lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1958 ở hai ổ dịch giống với căn bệnh đậu mùa xảy ra ở khỉ trong phòng nghiên cứu nên căn bệnh này cũng được gọi là bệnh đậu mùa khỉ.
Tuy nhiên, WHO cho biết, khỉ chưa chắc chắn là tác nhân dẫn đến bùng phát dịch bệnh này mà loài gậm nhấm mới chính là nguồn lây lớn nhất, tuy vậy, vẫn chưa thể xác định một cách chính xác nguồn lây từ đâu, do đó đang phải chờ các nhà nghiên cứu.
Có rất nhiều ghi chép về đường lây truyền của bệnh đậu mùa khỉ. Cụ thể: trong y văn đã ghi nhận các ca bệnh đậu mùa khỉ lây nhiễm trực tiếp qua tiếp xúc với người nhiễm (tiếp xúc với chăn, ga, gối, đệm, vải trải giường, quần áo, khăn mặt…). Bệnh có thể lây trực tiếp khi tiếp xúc với máu, chất lỏng trong cơ thể, giọt bắn đường hô hấp, vết thương trên da hoặc niêm mạc của người bệnh (hoặc của động vật mắc bệnh).
Y văn cũng chưa ghi nhận việc bệnh đậu mùa khỉ có lây qua đường tình dục hay không. Tuy nhiên, theo thông tin từ WHO, nhiều ca mắc bệnh đậu mùa khỉ hiện nay là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới và người song tính, vì vậy vấn đề này cần phải được nghiên cứu chi tiết hơn.
Ngoài ra, ăn thịt động vật bị nhiễm bệnh cũng có thể bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ.
Căn bệnh này cũng có thể lây từ mẹ sang thai nhi và dẫn đến bệnh đậu mùa khỉ bẩm sinh và trẻ sơ sinh tiếp xúc gần với mẹ trong quá trình sinh nở và sau khi sinh cũng có nguy cơ nhiễm bệnh cao nếu mẹ đang mắc bệnh. Đáng lưu ý, tiếp xúc gần với người bệnh được xem như một yếu tố nguy cơ làm lây lan bệnh đậu mùa khỉ.
WHO khuyến cáo các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ như sau: virus gây nên bệnh đậu mùa khỉ sau khi thâm nhập vào cơ thể sẽ ủ bệnh từ 5 đến 21 ngày, sau thời gian đó các triệu chứng đầu tiên của bệnh mới bắt đầu xuất hiện. Một số trường hợp, thời gian ủ bệnh kéo dài trong khoảng từ 7 đến 14 ngày.
Các triệu chứng khi phát bệnh bao gồm: sốt, đau đầu dữ dội, đau mỏi lưng, các cơ, ớn lạnh, mệt mỏi uể oải, nổi hạch.
Cụ thể, sau khi có biểu hiện sốt từ 1 đến 3 ngày, người bị bệnh đậu mùa khỉ có thể bị phát ban. Các nốt phát ban có thể xuất hiện ở trên khắp gương mặt (95% bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phát ban trên mặt), lòng bàn tay, bàn chân (75%), miệng, mắt (bao gồm cả giác mạc và kết mạc), cơ quan sinh dục ngoài… Các nốt phát ban ban đầu chỉ hơi sần trên bề mặt da và sau đó phát triển nghiêm trọng hơn, trở thành mụn nước, sưng to rồi dần chuyển sang mụn mủ, sau đó khô lại, đóng vảy và xẹp xuống.
Sốt và phát ban là triệu chứng thường gặp nhất ở người mắc bệnh đậu mùa khỉ
Thông thường, các triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ sẽ kéo dài từ 2 đến 4 tuần và tự khỏi, người bệnh không cần thực hiện các biện pháp điều trị đặc biệt. Hầu hết những người nhiễm bệnh đều hồi phục sau vài tuần, tỷ lệ tử vong không cao. Tuy vậy, vẫn có những yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh diễn tiến nặng, khả năng tử vong cao như: người mắc bệnh có tiếp xúc lâu dài với virus, trẻ em, người có hệ miễn dịch kém...
Đặc biệt, cần chú ý theo dõi một số trường hợp có thể bị biến chứng. Các biến chứng thường gặp của bệnh này như nhiễm trùng máu (có nguy cơ gây tử vong), viêm não, viêm phế quản phổi, nhiễm trùng giác mạc, mất thị lực. Đối với các vết thương trên da trở nên nghiêm trọng hơn khiến da bong ra thành từng mảng lớn.
Trước đây, tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa khỉ dao động trong khoảng 11% so với số người mắc bệnh, đặc biệt trẻ em mắc bệnh đậu mùa khỉ có tỷ lệ tử vong cao hơn. Trong thời gian gần đây, tỷ lệ tử vong dao động trong khoảng 3 - 6%.
Tuy nước ta chưa có bệnh đậu mùa khỉ nhưng với diễn biến lây lan nhanh ở nhiều quốc gia gần đây, Việt Nam cần cảnh giác và tránh hoang mang lo sợ quá mức. Khi nghi ngờ bị bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện để được khám bệnh và thực hiện cách ly với những người khác.
Để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình, cần thường xuyên thực hiện ăn chín, uống chín, chỉ ăn thịt động vật rõ nguồn gốc xuất xứ, đã qua kiểm định. Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng với nước sạch hoặc sử dụng dung dịch vệ sinh tay có chứa cồn, đặc biệt là khi vừa tiếp xúc với người khác.