Chương trình có mục tiêu chung là hoàn chỉnh hệ thống tổ chức lực lượng và nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo, phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia đến năm 2030. Cụ thể, trong giai đoạn 2023 – 2025, phấn đấu hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về giám sát, cảnh báo và ứng phó sự cố môi trường quốc gia; kiện toàn hệ thống tổ chức, bổ sung chức năng, nhiệm vụ, chế độ, chính sách cho lực lượng ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia; xây dựng cơ chế phối hợp trong công tác phòng ngừa, phát hiện và ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia.
Hoàn thành việc xây dựng bộ kịch bản, quy trình ứng phó, các tài liệu hướng dẫn và thực hiện việc điều tra, khảo sát, đánh giá nguy cơ sự cố môi trường cấp quốc gia trên phạm vi cả nước; hoàn thiện hệ thống quan trắc, nâng cao năng lực giám sát, cảnh báo; hoàn thành việc xây dựng cơ sở dữ liệu về lực lượng, phương tiện ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia. Phấn đấu 100% kế hoạch ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia của các Bộ, ngành, địa phương được ban hành.
Giai đoạn 2026 – 2030, chương trình đề ra mục tiêu hoàn thành việc nâng cao năng lực cho các lực lượng tham gia ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia; 100% cán bộ trực tiếp thực hiện nhiệm vụ ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia được đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ, năng lực thực hành các giải pháp kỹ thuật.
Tăng cường năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia
Với các mục tiêu trên, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ, cơ quan, ban ngành tập trung thực hiện 6 nhiệm vụ, giải pháp sau: hoàn thiện chính sách, pháp luật về phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia. Trong đó, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung chức năng, nhiệm vụ ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia cho lực lượng của Bộ, ngành, địa phương về hệ thống ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia; nghiên cứu, hoàn thiện chế độ, chính sách cho lực lượng thực hiện chức năng, nhiệm vụ ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia; nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện quy định về cơ chế huy động, sử dụng nguồn lực, quản lý tài chính trong thực hiện ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia.
Về hoàn thiện hệ thống tổ chức lực lượng ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia, cần sắp xếp, kiện toàn hệ thống tổ chức lực lượng ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia trên cơ sở lực lượng của Bộ Quốc phòng và các Bộ, ngành, địa phương để đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ: quan trắc; sơ tán người dân, tài sản; hỗ trợ y tế ban đầu; ứng phó, khắc phục hậu quả; bảo đảm an ninh trật tự. Trong đó, Trung tâm hành động quốc gia khắc phục hậu quả chất độc hóa học và môi trường (NACCET) là lực lượng nòng cốt bảo đảm hoạt động, kịp thời, hiệu lực, hiệu quả. Tổ chức, sử dụng các lực lượng phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia bảo đảm hiệu quả; cảnh báo, ứng phó kịp thời, linh hoạt, rõ trách nhiệm, huy động, phối hợp đồng bộ, thống nhất các lực lượng khi sự cố xảy ra theo quy trình do Bộ Quốc phòng quy định.
Về nâng cao năng lực giám sát, cảnh báo của các trạm quan trắc phục vụ ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia: nâng cấp các trạm quan trắc môi trường hiện có của Bộ Quốc phòng, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ; nghiên cứu, dự báo các tình huống sự cố môi trường cấp quốc gia; xây dựng, cập nhật cơ sở dữ liệu về nguy cơ sự cố môi trường cấp quốc gia trên phạm vi cả nước, cơ sở dữ liệu hiện trạng môi trường từ hệ thống trạm quan trắc của Bộ Quốc phòng, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ.
Trong nâng cao năng lực ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia, cần xây dựng bộ kịch bản, quy trình ứng phó, tài liệu hướng dẫn ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia, làm cơ sở cho công tác chỉ huy, điều hành và phối hợp giữa các Bộ, ngành, địa phương; trang bị phương tiện, thiết bị, cơ sở vật chất đảm bảo cho lực lượng ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia của Bộ, ngành, địa phương, chú trọng kiện toàn tổ chức, đầu tư trang thiết bị cho lực lượng nòng cốt tham gia ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia. Xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý lực lượng, phương tiện ứng phó sự cố môi trường quốc gia; tổ chức huấn luyện, đào tạo, nâng cao trình độ cho lực lượng tham gia ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia; tổ chức diễn tập ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia (5 năm một lần hoặc đột xuất). Đảm bảo dự trữ quốc gia về các mặt hàng thiết yếu, trang thiết bị ứng phó sự cố môi trường.
Về nâng cao nhận thức phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia, các bên cần đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật nâng cao nhận thức về nguy cơ, tác hại của sự cố môi trường cấp quốc gia, về vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong hoạt động bảo vệ môi trường nói chung, công tác phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia nói riêng. Tăng cường quản lý, kiểm tra, xử lý vi phạm đối với cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường theo quy định của pháp luật.
Với tăng cường hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, tổ chức ứng phó sự cố môi trường cấp quốc gia, cần xây dựng chương trình hợp tác song phương và đa phương với các quốc gia, tổ chức quốc tế có liên quan về ứng phó sự cố môi trường; chuẩn bị phương án và sẵn sàng cử lực lượng, phương tiện tham gia huấn luyện, diễn tập, ứng phó sự cố môi trường trong khu vực và quốc tế. Tăng cường trao đổi thông tin, dữ liệu về các nguy cơ xảy ra sự cố môi trường; hợp tác nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ phục vụ ứng phó sự cố môi trường.