Theo báo cáo tóm tắt kết quả kiểm toán của KTNN Việt Nam, Thái Lan và Myanmar, Chính phủ các nước đã có sự quan tâm, chú trọng và đưa ra nhiều nỗ lực, giải pháp trong công tác quản lý nguồn nước sông gắn với thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Tuy nhiên, tình trạng suy thoái nguồn nước sông Mê Kông kèm theo những ảnh hưởng, tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, sinh kế, đời sống của người dân vẫn đang tiếp diễn tại cả 3 quốc gia.
Cụ thể, tại Myanmar, kết quả phân tích chất lượng nước tại 5 khu vực (2 khu vực thuộc dòng chính sông và 3 khu vực thuộc dòng nhánh) đã cho thấy một số chỉ tiêu hóa học, sinh học vượt quá quy chuẩn, không phù hợp để sử dụng cho mục đích sinh hoạt của người dân. Theo KTNN Myanmar, nguyên nhân ban đầu được xác định là do ảnh hưởng từ chất diệt côn trùng, chất thải hóa học từ các ngành nông nghiệp và chăn nuôi, dự án khai thác mỏ, khách sạn, nhà hàng và khu vực dân cư bên bờ sông.
Tại Việt Nam, tình trạng chất lượng nước mặt, nước ngầm có dấu hiệu bị ô nhiễm vi sinh, nhiễm phèn và có độ mặn cao cũng đã xuất hiện tại một số địa phương. Nguyên nhân được xác định là do tác động từ hoạt động xả thải trong quá trình sản xuất, sinh hoạt cũng như tình trạng suy giảm số lượng nước sông Mê Kông, dẫn đến thiếu nước ngọt nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng tự làm sạch và rửa mặn tự nhiên của dòng sông.
Sông Mê Kông đoạn chảy qua Việt Nam
Trong khi đó tại Thái Lan, cơ sở dữ liệu về số lượng nước theo ngày trong giai đoạn từ 1/1/2016 đến 31/5/2021 tại 6 trạm đo dọc sông Mê Kông ở Thái Lan cho thấy, từ năm 2019, số ngày có lượng nước ở mức cực thấp đã tăng lên đáng kể so với giai đoạn trước đó. Căn cứ trên số liệu thống kê về lượng phù sa sông Mê Kông trong giai đoạn 1992 - 2018 và dữ liệu khảo sát từ 24 khu vực thuộc mạng lưới sông Mê Kông, KTNN Thái Lan đã làm rõ hoạt động xả cặn là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến việc bồi tụ cặn, lắng đọng phù sa, dẫn đến sự xuất hiện của hiệu ứng “dòng nước đói” - hiện tượng xói mòn lòng, bờ sông.
Về số lượng nước, KTNN Việt Nam và Thái Lan đều ghi nhận tình trạng thiếu nước tại hai quốc gia có xu hướng ngày càng gia tăng. Trên cơ sở phân tích các số liệu đo đạc, thống kê về mực nước, số lượng nước, phù sa trong giai đoạn 2011 - 2020, KTNN Việt Nam chỉ ra lượng nước từ thượng nguồn sông Mê Kông đổ về đồng bằng sông Cửu Long đang có chiều hướng suy giảm, số lượng nước năm 2020 thấp hơn 157 tỷ m3 so với cùng kỳ năm 2011; lượng phù sa, bùn cát về từ thượng nguồn năm 2020 cũng giảm 14 triệu tấn so với năm 2017.
Việc suy giảm số lượng, chất lượng nước, phù sa có liên quan trực tiếp với biến đổi khí hậu, từ đó ảnh hưởng đến hệ sinh thái, đa dạng sinh học và cuộc sống của người dân, đặc biệt là tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long, nơi sinh sống của hơn 17,3 triệu người, trên 50% sản lượng lúa, 65% sản lượng thủy sản của cả nước.
Đối với công tác quản lý tài nguyên nước gắn với việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, các cơ quan KTNN cũng đã trình bày tại hội thảo. Trong đó, KTNN Myanmar đã nêu Hướng dẫn phát thải chất lượng môi trường của Bộ Tài nguyên và Bảo tồn môi trường nước này, các tiêu chuẩn trong hướng dẫn được đúc rút từ các quy chuẩn về chất lượng nước mặt do các nước Mỹ, Trung Quốc, Thái Lan ban hành.
Tại buổi làm việc, KTNN Thái Lan và Việt Nam đã đánh giá những bất cập trong công tác quản lý tài nguyên nước, qua đó đưa ra các cảnh báo về nguy cơ, rủi ro và hệ quả của tình trạng suy thoái tài nguyên nước sông Mê Kông, từ đó có những kiến nghị và giải pháp hữu ích, có tính khả thi cao, gắn với thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của từng quốc gia nói riêng và toàn thể cộng đồng lưu vực sông Mê Kông nói chung.
Phó Tổng KTNN Việt Nam Doãn Anh Thơ cho biết, việc tổ chức hội thảo chia sẻ kinh nghiệm Kiểm toán hợp tác về công tác quản lý nguồn nước tại ưu vực sông Mê Kông góp phần thúc đẩy vai trò của tổ chức các cơ quan kiểm toán tối cao châu Á nói chung và các thành viên nói riêng trong lĩnh vực kiểm toán hợp tác việc quản lý nguồn nước, đồng thời đóng góp vào việc thực hiện chương trình nghị sự của tổ chức về thực hiện mục tiêu phát triển bền vững trong Tuyên bố Băng Cốc và Kế hoạch chiến lược 2022 - 2027.