Hai vaccine phòng Covid-19 hiệu quả ra đời nhanh kỷ lục
Theo các chuyên gia y tế công cộng, để đặt dấu chấm hết cho đại dịch Covid-19, thế giới cần có vaccine phòng, chống an toàn và hiệu quả. Kể từ 2020, các công ty dược phẩm đã chạy đua để xác định đặc điểm và cách xâm nhập hệ thống miễn dịch của virus, từ đó phát triển vaccine ngăn chặn.
Tính đến tháng 11/2021, ít nhất 28 loại vaccine triển vọng được thử nghiệm trên người, 15 loại được phê duyệt khẩn cấp khắp thế giới. Trong đó, hai vaccine nổi bật về cả công dụng và tính an toàn là Pfizer và Moderna. Vaccine ra đời chỉ sau hơn một năm nghiên cứu thử nghiệm - khoảng thời gian ngắn chưa từng thấy.
Bộ đôi vaccine hoạt động tốt trong thử nghiệm lâm sàng và cả thực tế. Vaccine giảm gần 100% nguy cơ nhập viện. Theo đó, cần mở rộng tiêm chủng vaccine để hạn chế sự lây lan của virus, đẩy lùi dịch bệnh.
Kit xét nghiệm Covid-19 tại nhà
Vaccine làm giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm Covid-19 song vẫn có các ca nhiễm đột phá. Đây là lúc thế giới cần đến loại xét nghiệm đơn giản, nhanh chóng để tự sàng lọc tại nhà, giảm thiểu gánh nặng cho đội ngũ y tế.
Xét nghiệm cho phép người dùng kiểm tra tình trạng lây nhiễm của mình mà không gần đến bác sĩ. Xét nghiệm tại nhà là nòng cốt trong chiến lược "sống chung với Covid-19" của nhiều quốc gia, giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm cộng đồng.
Liệu pháp mới cho những căn bệnh chết người
Hội chứng lão hóa sớm Hutchinson-Gilford hay còn gọi là chứng lão nhi là một tình trạng di truyền hiếm gặp, gây tử vong ngay trong thời kỳ thơ ấu với các đặc điểm nổi bật là lão hóa sớm. Trẻ gặp tình trạng này có ngoại hình bình thường ở giai đoạn sơ sinh, song từ 9 đến 24 tháng tuổi sẽ chậm phát triển thấy rõ. Các em cũng bị biến dạng khuôn mặt, hàm kém phát triển, dị dạng ở răng...
Người được chẩn đoán mắc hội chứng Hutchinson-Gilford hiếm khi sống quá 15 tuổi. Đến nay, các phương pháp điều trị chỉ có thể nhắm vào triệu chứng và biến chứng.
May mắn thay, năm 2021, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt thuốc Zokinvy giúp ngăn chặn tích tụ progerin bị lỗi, từ đó giảm thiểu tổn thương nó có thể gây ra khi mắc hội chứng Hutchinson-Gilford.
Ngoài việc kéo dài tuổi thọ cho người bệnh, loại thuốc mới này cũng làm giảm triệu chứng các vấn đề tim mạch và xương liên quan.
Bước tiến lớn về liệu pháp gene
Kể từ năm 2012, các chuyên gia đã nghiên cứu về công cụ chỉnh sửa gene CRISPR nhằm điều trị các bệnh do đột biến DNA gây ra. Song cho đến 2020, phương pháp này chỉ được sử dụng điều trị người bệnh có đột biến trong máu, chẳng hạn tình trạng thiếu máu hồng cầu hình liềm.
Tuy nhiên, tháng 8/2021, các nhà khoa học đã công bố kết quả thử nghiệm lâm sàng trên 6 tình nguyện viên được sửa chữa khiếm khuyết di truyền gây ra bệnh hiếm về gan có tên amyloidosis transthyretin.
Được đóng gói bên trong hạt nhỏ gọi là nano lipid, công nghệ chỉnh sửa gene đi đến gan, điều chỉnh các tế bào bị lỗi. Các chuyên gia còn chặng đường dài nghiên cứu trước khi đưa phương pháp này đến công chúng. Song nếu thành công, đây sẽ là công cụ tiềm năng điều trị các loại bệnh về di truyền.
Vaccine đầu tiên ngăn ngừa sốt rét
Tháng 10/2021, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phê duyệt vaccine đầu tiên ngăn ngừa bệnh sốt rét, có thể cứu mạng hàng nghìn trẻ em mỗi năm.
Đã có vaccine đầu tiên ngăn ngừa bệnh sốt rét
Vaccine có tên gọi Mosquirix do hãng dược GlaxoSmithKline sản xuất, kích hoạt hệ miễn dịch ngăn ngừa Plasmodium falciparum - loại ký sinh trùng sốt rét nguy hiểm nhất, phổ biến ở châu Phi. Đây cũng là loại vaccine đầu tiên được phát triển cho một bệnh ký sinh trùng, vốn phức tạp hơn nhiều so với bệnh từ virus hoặc vi khuẩn.
Mosquirix được tiêm ba liều cho trẻ em 5 - 17 tháng, liều thứ tư khoảng 18 tháng sau đó. Sau các nghiên cứu lâm sàng, vaccine đã được đưa vào sử dụng ở ba nước Kenya, Malawi và Ghana trong chương trình tiêm chủng đại trà. Các nước đã tiêm 2,3 triệu liều vaccine cho hơn 800.000 trẻ em, nâng tỷ lệ bảo vệ khỏi bệnh sốt rét từ 70% lên hơn 90%.
Liệu pháp điều trị Ebola đầu tiên
Khi nhiễm virus Ebola, nhiều bệnh nhân bị sốt cao, xuất huyết nghiêm trọng và suy đa tạng. Một nửa trong số đó tử vong. Các nhà nghiên cứu tại công ty công nghệ sinh học Regeneron đã tạo ra loại kháng thể đơn dòng bắt chước hoạt động của hệ thống miễn dịch giúp tiêu diệt mầm bệnh.
Thuốc có tên gọi Inmazeb, là sự kết hợp của ba kháng thể nhắm vào một protein trên bề mặt virus Ebola. Ở thử nghiệm lâm sàng, 66,2% trong số 154 người dùng Inmazeb đã hồi phục.
Dù đây không phải phương pháp hiệu quả 100%, nhưng các kháng thể đơn dòng này rất hữu ích trong việc điều trị bệnh do virus gây ra. Do đó, FDA đã phê duyệt khẩn cấp hai loại kháng thể đơn dòng dành cho người mắc Covid-19 trong năm 2021.